უარყოფითი გარეგანი ეფექტის დაბალანსების გზები

თავისუფლებისა და კანონის ურთიერთთანხმობადობა, შეიძლება ითქვას, რომ ეკონომიკურად საუკეთესო სიტუაციაა იმ შემთხვევაში, როდესაც პრობლემა უკავშირდება ერთმანეთზე გარკვეული (უარყოფითი) გავლენის მქონე მხარეებს (ფირმებს). მაშინ, როდესაც ორი უკიდურესი ვარიანტი - შეუზღუდავი თავისუფლება და ირაციონალურად შემზღუდავი კანონი - სარგებლის თვალსაზრისით ერთნაირი შედეგის მომტანია, მათი შუალედური ფორმა თავისუფლებაზე დაფუძნებული კანონის გზით აწესრიგებს ინტერესთა კონფლიქტს და ზრდის ჯამურ ეკონომიკურ მოგებას. ამისათვის „შესაბამისი“ კანონი თავის თავში არ უნდა მოიცავდეს იძულების არცერთ ფორმას, არცერთი სახით. იმისათვის, რომ მსჯელობა უფრო ნათელი გახდეს, განვიხილოთ შემდეგი მაგალითი.

წარმოიდგინეთ, რომ გარკვეულ ტერიტორიაზე მდებარეობს აეროპორტი, რომელიც, ბუნებრივია, ემსახურება თვითმფრინავებს. აეროპორტის მახლობლად, არის მიწის ფართი, რომელსაც ფლობს დეველოპერი. დეველოპერს აქვს სამშენებლო ბიზნესი და ამ ფართის გარგლებში აშენებს სახლებს/ბინებს. რაც უფრო მეტ თვითმფრინავს ემსახურება აეროპორტი, მით მეტი ხმაურია ამ ტერიტორიაზე, შესაბამისად, ნაკლებ ადამიანს სურს ბინის შეძენა აეროპორტის მახლობლად. შედეგად კი, დეველოპერი ზარალდება - ბინის ფასები იკლებს, რადგან არსებული გარემო-პირობების გამო მათი გაყიდვა გართულებულია (ამას უარყოფით გარეგან ეფექტს ვუწოდებთ). ამ შემთხვევაში, მნიშვნელოვანია იმის გარკვევა, თუ როგორი კანონი დააბალანსებდა სიტუაციას ისე, რომ არ დაზარალებულიყო დეველოპერი (არ შელახულიყო მისი საკუთრების უფლება) და არც აეროპორტის თავისუფლება ყოფილიყო აბსოლუტურად შეზღუდული.

ამ საკითხის გადასაჭრელად, მნიშვნელოვანია განვსაზღვროთ, თუ როგორი ტიპის იქნება თითოეული მხარის მოგების ფუნქციები. გამომდინარე იქიდან, რომ თვითმფრინავების რაოდენობა მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს დეველოპერის ბიზნესზე, ცხადია, რომ დეველოპერის მოგების ფუნქციაში თვითმფრინავების რაოდენობის შესაბამისი ცვლადი აუცილებლად უნდა იყოს მოცემული.

აეროპორტისა და დეველოპერის მოგების მაჩვენებელი ფუნქციები აღვნიშნოთ, შესაბამისად R(ა) და R(დ) სიმბოლოებით, სადაც R მიუთითებს შემოსავალზე (Revenue). x-ით აღვნიშნოთ თვითმფრინავების ის რაოდენობა, რომელსაც აეროპორტი ემსახურება, ხოლო y-ით - დეველოპერის მიერ აშენებული ბინების რაოდენობა. დავუშვათ, აეროპორტის მოგების ფუნქციაა R(ა)=48x-x², ხოლო დეველოპერის R(დ)=60y-y²-xy. დეველოპერის მოგების ფუნქციაში x და y კომპონენტების ნამრავლი მინუს ნიშნითაა წარმოდგენილი (რაც ასახავს ხმაურის შედეგად დეველოპერისთვის მიყენებულ ზარალს), რაც იმაზე მიუთითებს, რომ x (თვითმფრინავების რაოდენობა) რაც უფრო გაიზრდება, მით უფრო შემცირდება R(დ) (დეველოპერის მოგება).

განვიხილოთ სხვადასხვა კანონის არსებობის შემთხვევები და გამოვთვალოთ დეველოპერისა და აეროპორტის მოგებები შესაბამის სიტუაციაზე დაყრდნობით:

უპირველესყოფლისა, დავუშვათ, რომ ადამიანებს აქვთ სრული თავისუფლება (ვაჭრობის გარეშე) და არ არსებობს არანაირი შემზღუდველი კანონი, რომელიც, მაგალითისთვის, მიყენებული ზიანის აანაზღაურების პასუხისმგებლობას დააკისრებდა იმ პირს, რომელმაც სხვა ადამიანი დააზარალა. ეს სიტუაცია ნაწილობრივ ემსგავსება ჰობსის ‘მუდმივი ომის’ მდგომარეობას, რომლის შემთხვევაშიც ადამიანთა გაერთიანებების არარსებობა და შესაბამის კანონთა განუსაზღვრელობა, საფრთხის ქვეშ აყენებს ადამიანური შრომის ნაყოფს - მისი ბედი შეიძლება გადაწყვიტოს გარეშე პირის შეუზღუდავმა ზიანისმომტანმა ქცევამ. ყოველივე კი გამოწვეულია იმ უსამართლო მდგომარეობის არსებობით, რომელსაც ბასტია თავისთავად მოცემულობად განიხილავს. ამ ბუნებითი მდგომარეობის დაძლევა კი მხოლოდ კანონის შემოღებითაა შესაძლებელი.

გამოვთვალოთ თვითმფინავებისა და ბინების რაოდენობები, ასევე აეროპორტისა და დეველოპერის მოგებები გაწარმოების ოპერაციის გამოყენებით: თუ R(ა)=48x-x², შესაბამისად R(ა)’=48-2x=0, საიდანაც მივიღებთ, რომ x=24. შესაბამისად, აეროპორტი ემსახურება 24 თვითმფრინავს. ამ მნიშვნელობას შევიტანთ დეველოპერის მოგების განტოლებაში: R(დ)=60y-y²-xy=60y-y²-24y. ჩავატარებთ ანალოგიურ ოპერაციას: თუ R(დ)=60y-y²-24y, შესაბამისად R(დ)’=60-2y-24=36-2y=0, საიდანაც მივიღებთ, რომ y=18. რაც ნიშნავს, რომ დეველოპერის მიერ აშენებული სახლების რაოდენობაა 18. ახლა გამოვთვალოთ თითოეული მათგანის მოგება შესაბამისი რაოდენობების ფორმულაში ჩასმით, რის შედეგადაც მივიღებთ: R(ა)=576; ხოლო R(დ)=324. ამ შემთხვევაში ჯამური მოგებაა 900, თუმცა ეს არაა ყველაზე ოპტიმალური სიტუაცია არც ჯამური და არც ინდივიდუალური თვალსაზრისით.

ახლა, განვიხილოთ შემთხვევა, როდესაც გვაქვს კანონი: „არ შეიძლება ავნო სხვას“. ეს ფორმულირება იმაზე მიუთითებს, რომ საქმე კანონის პოზიტიურ ბუნებასთან გვაქვს, რასაც ბასტია უკავშირებდა კანონის ძალის მეშვეობით დაწესებულ რეგულაციებს. ამ კანონის არსებობის შემთხვევაში, გამომდინარე იქიდან, რომ იმ შემთხვევაშიც კი თუ აეროპორტი მხოლოდ ერთ თვითმფრინავს მოემსახურება, დეველოპერი მაინც დაზარალდება, აეროპორტს საერთოდ არ შეეძლება თვითმფრინავების მომსახურება. შესაბამისად აეროპორტის მოგება იქნება 0 (რადგან x=0, აქედან გამომდინარე R(ა)=0). რაც შეეხება დეველოპერს, მის მოგების ფუნქციაში ბოლო კომპონენტი, რომელიც x-ის შემცველია, საერთოდ გაქრება, რადგან წარმოებული თვითმფრინავების რაოდენობა იქნება 0 (x=0). შესაბამისად, მივიღებთ განტოლებას: R(დ)=60y-y², გაწარმოების ოპერაციის შედეგად კი: R(დ)’=60-2y=0, საიდანაც y=30. შესაბამისად, დეველოპერის მოგება იქნება: R(დ)=900. ჯამური მოგება იქნება კვლავ 900, პირველი ვარიანტის მსგავსად.

ამ შემთხვევაში, მიუხედავად იმისა, რომ დეველოპერის მოგება საგრძნობლად გაიზარდა, აეროპორტის მოგება 0-მდე შემცირდა. რაც მიუთითებს იმაზე, რომ მოცემული კანონი ეფექტიანი საერთოდ არაა - ირღვევა აეროპორტის მფლობელის უფლებები. ჰაიეკის მიხედვით, თუ კანონი კონკრეტული ბრძანებაა, მაშინ ის შევიწროვების ინსტრუმენტად შესაძლოა გამოდგეს. სწორედ ამ შევიწროვების შედეგია ის, რომ აეროპორტის მოგება 0-მდე დავიდა - დაირღვა თავისუფლებისა და კანონის ურთიერთთანხმობადობის პრინციპი.

დაბოლოს, გვაქვს კანონი: „თუ ავნებ სხვას, უნდა აუნაზღაურო“, რაც წინა შემთხვევის ე.წ. „პარეტო გაუმჯობესებაა“ (ერთ მხარეს უჩნდება უფრო მეტი სარგებელი ისე, რომ არცერთი მხარე არ დაზარალდეს). ამ სიტუაციაში აქტუალურია კანონის უარყოფითი ბუნება, ე.ი. ბასტიას მიხედვით, შემთხვევა, როდესაც კანონი არის ინსტრუმენტი, რომელიც ხელს უშლის გარკვეული ქმედებების განხორციელებას - ქმედებების, რომლებიც სხვას ან მათ ქონებას აყენებს ზიანს. არ იზღუდება თავისუფლება, რადგან მოქმედებს კანონი, რომელსაც ჰაიეკის მიხედვით ზოგადი წესის (თავისუფლების მომნიჭებელი) ფორმა აქვს.

ამ კანონის არსებობის შემთხვევაში, აეროპორტის მფლობელი ვალდებულია დეველოპერს აუნაზღაუროს ის ზარალი, რომელიც მას მისი საქმიანობის შედეგად ადგება. შესაბამისად, აეროპორტმა უნდა აუნაზღაუროს დეველოპერს ამ უკანასკნელის მოგების ფუნქციის (-xy) კომპონენტი, რადგან მისი დონის განმსაზღვრელია თვითმფრინავების ის რაოდენობა, რომელსაც აეროპორტი ემსახურება. შესაბამისად, დეველოპერის მოგების ფუნქციიდან (-xy) კომპონენტი გაქრება და მივიღებთ იგივე შედეგს, რაც მე-2 ვარიანტში მივიღეთ: R(დ)=900, ხოლო აშენებული სახლების რაოდენობა იქნება 30 (y=30). განსხვავება კი იმაში მდგომარეობს, რომ ასეთი კანონის არსებობის შემთხვევაში აეროპორტს ფუნქციონირება არ შეეზღუდება, თუმცა მის მოგების ფუნქციას დაემატება (-xy) კომპონენტი: R(ა)=48x-x²-xy. რადგან y=30, ამ მონაცემს შევიტანთ განტოლებაში: R(ა)=48x-x²-30x=18x-x². გაწარმოების ოპერაციის შედეგად კი მივიღებთ: R(ა)’=18-2x=0, საიდანაც x=9. შესაბამისად, R(ა)=81.

ამ უკანასკნელ შემთხვევაში, როდესაც თავისუფლება და კანონი ერთმანეთთან ურთიერთთანხმობაშია, ჯამური მოგება იქნება 981, რაც წინა ორ ვარიანტთან შედარებით (900) გაცილებით უკეთესი შედეგია. აღნიშნული კი კანონის უარყოფითი ბუნების თავისებურებებზეა დაფუძნებული. ბასტიას ამგვარი განსაზღვრება კანონისა, რაც თავის თავში მოიაზრებს ‘ზოგადი წესის’ შინაარსის მქონე კანონის არსებობასა და თავისუფლების იმ ხარისხსაც, რომელიც კანონისმიერ წესრიგს შეეთავსება, უზრუნველყოფს ადამიანის ფუნდამენტური, თავისთავადი უფლებების დაცვას, შენარჩუნებას, გამყარებას და ამასთანავე, ჯამური ეკონომიკური მოგების გაზრდასაც.

თავისუფლება და კანონი: შრომითი ურთიერთობები

იმისათვის, რომ საზოგადოება შეიქმნას უნდა არსებობდეს წესები, რომლებიც ადამიანთა თავისუფლებას გარკვეულწილად შეზღუდავს. კანონებს განსაკუთრებული როლი აკისრიათ საზოგადოებრივი ურთიერთობების დარეგულირებაში. ცხოვრობდე ადგილას ,,კანონის გარეშე’’ იგივეა, რაც ცხოვრობდე ანარქიაში. იყო საზოგადოების ნაწილი ნიშნავს თმობდე შეუზღუდავ თავისუფლებას საკუთარი უსაფრთხოების შესანარჩუნებლად. კანონი აწესებს მოქმედების ზღვრებს და ეს ზღვრები წესრიგისა და სიმშვიდის უმნიშვნელოვანეს წინაპირობებად იქცევა.

კანონი ეფექტური მექანიზმია მაშინ, თუ ისიც გარკვეულ საზღვრებს მიღმა მოქმედებს. ადამიანთა უფლებების დასაცავად შექმნილი იარაღი ხშირად სწორედ ამ უფლებებს უმიზნებს და ანადგურებს. როდესაც კანონი იჭრება ისეთ სფეროებში როგორიცაა: განათლება, რელიგია, შრომა, სამართლიანობის შენარჩუნების მაგივრად მას უფრო და უფრო მეტი საფრთხე ექმნება.

შრომის უფლება ადამიანის ერთ-ერთი ფუნდამენტური უფლებაა და როდესაც მისი რეგულაციის დონე საჭიროს მნიშვნელოვნად აღემატება ადამიანის თავისუფლება იზღუდება. შრომითი ურთიერთობების მარეგულირებელი ნორმები ხშირად ძალიან დიდ ტვირთს აკისრებს დამსაქმებლებს, დასაქმებულებსა და პოტენციურ მომუშავეებს.

მინიმალური ხელფასის, სამუშაო საათებისა და გარანტირებული შვებულებების რაოდენობის რეგულირება შრომით ბაზარზე ზღუდავს მხარეთა ნების თავისუფლების პრინციპს.

როდესაც კანონი აწესებს მინიმალურ ხელფასს, რომლის რაოდენობა აჭარბებს სახელმწიფოს ყველაზე დაბალანაზღაურებადიანი სექტორის ხელფასს, შრომით ბაზარზე მნიშვნელოვანი პრობლემები წარმოიქმნება. აღნიშნული ძირითადად იწვევს იმას, რომ მინიმალურ ხელფასზე უფრო ნაკლებ ანაზღაურებაზე მომუშავე პირებს უწევთ შრომის ბაზრის დატოვება. დამსაქმებლებს ეზრდებათ ხარჯები. ხარჯების შემცირება კი, თანამშრომლების შემცირებით, პროდუქციის/სერვისის ხარისხის გაუარესებით, ან სულაც ფასების გაზრდით გამოიხატება. მინიმალური ხელფასის განსაზღვრა უარყოფითად აისახება დაბალკვალიფიცურ, გამოუცდელ კადრებზეც, რომლებიც, როგორც წესი, თავდაპირველად დაბალანაზღაურებადიან პოზიციებზე საქმდებიან. მათზე მოთხოვნა მცირდება. ეს ყველაფერი საბოლოოდ ზრდის ,,ჩრდილოვანი დასაქმების“ რისკს, რომლის დროსაც დამსაქმებელი და დასაქმებული შრომითი ხელშეკრულების მიღმა იწყებს ურთიერთობას, რაც, რა თქმა უნდა, ამცირებს შრომითი უფლებების დაცვის შესაძლებლობას.

სამუშაო საათების კანონით განსაზღვრა განსაკუთრებით მაშინ, თუ ის დღიურად ზღუდავს სამუშაო საათებს უარყოფითად აისახება შრომით ურთიერთობაზე. მომუშავეთა უსაფრთხოების დაცვას, მათ ჯანმრთელობასა და პროდუქტიულობაზე ზრუნვას სჭირდება გარკვეული ლიმიტები, თუმცა სამუშაო საათების დღიური რაოდენობის განსაზღვრა უხეშად იჭრება დამსაქმებელთა და დასაქმებულთა უფლებებში. როგორ აისახება სამუშაო საათების რაოდენობა დასაქმებულთა მოტივაციასა, პროდუქტიულობაზე და ჯანმრთელობაზე, ვფიქრობ, ძალიან ინდივიდუალურია, ამიტომ დამსაქმებლისა და დასაქმებულის შეთანხმების საფუძველზე მისი მორგებაც ინდივიდუალურად უნდა იყოს შესაძლებელი, რასაკვირველია, ძირითადი წესების დაცვით.

საინტერესოა, გარანტირებული შვებულებებიც, პირობითად ე.წ დეკრეტული შვებულება, რომელიც, ერთი შეხედვით, ხელს უწყობს ახალშობილთა მშობლებს ცხოვრების ახალ ეტაპთან ადაპტირებაში, თუმცა, შეიძლება ითქვას, რომ აღნიშნულიც უარყოფითად აისახება შრომით ურთიერთობებზე. ხშირად მსმენია როგორ ეკითხებიან სამსახურის გასაუბრებებზე ახალგაზრდებს იმის შესახებ არიან თუ არა დაოჯახებულნი ან აპირებენ თუ არა დაოჯახებას უახლოეს მომავალში. როდესაც დამსაქმებლებს კანონით ავალდებულებ ხანგრძლივი ანაზღაურებადიანი შვებულებით უზრუნველყონ დედები, ისინი უფრო და უფრო მეტად ერიდებიან ქალების დასაქმებას, განსაკუთრებით კი ახალგაზრდების, რაც, რა თქმა უნდა, დისკრიმინაციულია.

საბოლოოდ, შეიძლება ითქვას, რომ კანონები ადამიანთა სურვილის საფუძველზე, გარკვეული თავისუფლების გაღების ხარჯზე, წესრიგისა და სიმშვიდის შესანარჩუნებლად იქმნება. მათი მთავარი მისია ადამიანთა უფლებების დაცვაა, თუმცა ეს მხოლოდ მაშინაა შესაძლებელი, როცა კანონი საკუთარი მოქმედების სფეროს არ სცილდება. ხშირად უფლებათა დაცვის სურვილის სახელით, ის მათ წინააღმდეგ მოქმედ საშიშ იარაღად იქცევა.

თავისუფლება, ადამიანი და კანონი

   კანონი საზოგადოებრივი ურთიერთობების რეგულირების, ინდივიდის უფლებების დაცვისა და სამართლიანობის შენარჩუნების ერთ-ერთი მექანიზმია. ფრიდრიხ ჰაიეკი კანონის ამგვარ განმარტებას გვათავაზობს: „წესს, რომლითაც შემოსაზღვრულია ინდივიდის ყოფისა და მოქმედების დაცული და თავისუფალი სფერო, კანონი ეწოდება“.  ფრედერიკ ბასტიას მიხედვით კი, „ეს არის პიროვნული უფლებების სამართლებრივი დაცვის კოლექტიური ორგანიზების ფორმა“.

   ყველა კულტურას საკუთარი განსხვავებული წესები, ნორმები თუ ტაბუები გააჩნია, მაგრამ თითოეული მათგანი სწორედ ამ წესების არსებობით ჰგავს ერთმანეთს, რადგან ინდივიდთა საზოგადოებაში თანაცხოვრება შესაძლებელია მხოლოდ მაშინ, როდესაც ისინი რაღაც საერთო, ჩამოყალიბებულ წესებსა და ნორმებს მიჰყვებიან. თუმცა წესები ადამიანის მოქმედების ინდივიდუალური სფეროს ნაწილობრივ განსაზღვრას ახდენენ და ამ მხრივ გამონაკლისს არც კანონი წარმოადგენს. ერთგვარი პარადოქსია: კანონი გზღუდავს იმისათვის, რომ შენი თავისუფლება უზრუნველყოს. აღნიშნულის გათვალისწინებით, ერთი შეხედვით კანონი ნაკლებად ესადაგება ჰაიეკისა და ბასტიას ჩამოყალიბებულ განმარტებებს და დაცვის ნაცვლად ამკრძალავ მექანიზმად წარმოგვიდგება.   

   ადამიანის, კანონისა და თავისუფლების ურთიერთდამოკიდებულების უკეთ გასაგებად და  იმის საჩვენებლად თუ როგორ ახერხებს კანონი რაღაც შეზღუდვის მიუხედავად არ შელახოს ადამიანის თავისუფლება ფრიდრიხ ჰაიეკის სხვადასხვა მოსაზრება, არგუმენტი დაგვეხმარება. მას მიაჩნია, რომ ჩვენი ყოველგვარი ქმედება გულისხმობს სხვაზე რაღაც ტიპის ურთიერთობას და ჩვენი თითოეული ქმედებით სხვა ადამიანის დაცულ, პირად სფეროსთან კონტაქტში შევდივართ.  ამიტომ როდესაც საკითხი ადამიანის სხვა პიროვნებებთან ურთიერთობას შეეხება, თავისუფლება არსებობს მხოლოდ იმ საზღვრებში, რომელიც ზოგადი კანონის მიერ არის შემოფარგლული. ჰაიეკი განიხილავს, რომ თუ მართვის ცნებას განვსაზღვრავთ, რომ  ადამიანები სხვის ნებას ემორჩილებიან, მსგავსი მართვის უფლება კანონმდებელს/ხელისუფლებას თავისუფალ საზოგადოებაში არ გააჩნია და მოქალაქეებსაც ამ განსაზღვრებით მართულებად ვერ მივიჩნევთ. კანონის მიერ დაწესებულ საზღვრებში მოქმედება არ ნიშნავს, რომ ჩვენ ვართ სხვა პირის ნებაზე დამოკიდებულნი ან მისი ავტორიტეტის ქვეშ მოქცეულნი. ამ შემთხვევაში ადამიანი კვლავ თავისუფალია და მისი თავისუფლება მხოლოდ აბსტრაქციული წესებითაა შემოფარგლული.

   რას ნიშნავს კანონის აბსტრაქციულობა? ჰაიეკის აზრით, კანონი თავისი იდეალური ფორმით შესაძლოა განვიხილოთ საყოველთაო ბრძანებად, რომელიც არ მიემართება კონკრეტულ მდგომარეობებს, გარემოებებს, ადამიანებს. ის მიმართულია, თანაბრად ეხება ყოველ ინდივიდს. კანონმდებელი წინასწარ ვერ განჭვრეტს გავლენას, რომელსაც კანონი მოახდენს კონკრეტულ პიროვნებასა და ვითარებაზე. შესაბამისად, კანონის დადგენისას უგულებელყოფილია რა შედეგი ექნება მას კონკრეტული ადამიანის შემთხვევაში. ეს თვისება კანონს ხდის ზოგადს, აბსტრაქციულს, რაც მისი ერთ-ერთი მთავარი მახასიათებელია.

 კანონის კიდევ ერთი თვისება, რომელსაც ჰაიეკი დიდ მნიშვნელობას ანიჭებს არის ის, რომ მათი არსებობის შემთხვევაშიც  ადამიანი მიჰყვება საკუთარ მიზნებს, გადაწყვეტილებებს და არ მოქმედებს კანონმდებლის მიერ მკაცრად განსაზღვრული გზით. კანონების დაცვისას ჩვენ არ ვემსახურებით სხვა ადამიანის/ადამიანების ნებას, რადგან კანონის გამოყენების გზა სრულიად პიროვნების ცოდნაზეა დაფუძნებული. „ადამიანი თვითონ კანონით უბრალოდ დაწესებულ ზოგად ჩრჩოში განჭვრიტავს, თუ რა შედეგი მოჰყვება მის ქმედებას და ამის საფუძველზე იღებს გადაწყეტილებას“. სწორედ იმის გამო, რომ ზოგადი კანონით ადამიანი არავის ნებას არ ემსახურება კანონთა დაცვის შემთხვევაშიც კვლავ თავისუფალი ადამიანია. ამ მოსაზრების უკეთ გასაგებად ჰაიეკის ერთ-ერთი მაგალითი დაგვეხმარება: როდესაც ტომის ბელადი გასცემს ბრძანებებს მის ქვემდგომებს მკაცრად განსაზღვრული წესები აქვთ და მოეთხოვებათ მის მიხედვით მოქმედება. მსგავს შემთხვევაში ისინი არ იყენებენ საკუთარ ცოდნას, მოქმედებისას არ იღებენ საკუთარ გადაწყვეტილებებს. ქვეშევრდომები უბრალოდ მოქმედებენ მეთაურის მიერ განსაზღვრული ბრძანებების შესაბამისად. მსგავსი ეფექტი კანონს არ გააჩნია. კანონები იქცევიან ერთგვარ ჩარჩოდ, რომლის შიგნითაც ადამიანს შეუძლია საკუთარი ცოდნისა და გადაწყვეტილებების საფუძველზე თავისუფლად მოქმედება, სწრაფვა მისთვის სასურველი მიზნისაკენ მის მიერვე არჩეული გზით.

რამ შემქმნა ადამიანად?

Თომა აქვინელი, ისევე როგორც არისტოტელე, ფიქრობს, რომ სამყაროში ყველაფერს საკუთარი კონკრეტული დანიშნულება (telos) გააჩნია. Მაგალითად, თვალის დანიშნულებას წარმოადგენს, რომ ხედავდეს, ნერგის დანიშნულება გაზრდაა და ა.შ. Შესაბამისად, მისი ფილოსოფიის მიხედვით, რაიმე არის კარგი იმ შემთხვევაში, როცა თავის დანიშნულებას და მიზანს ასრულებს. Რაც შეეხება ადამიანს, აქვინელი ფიქრობს, რომ მას სხვა არსებებისგან გამოარჩევს განსჯის უნარი, რომელიც მას ღმერთმა უბოძა. თუ ადამიანები ამ განსჯის შესაბამისად იმოქმედებენ, საბოლოოდ მივლენ ბუნებითი კანონის ძირითად წესებამდე. Ადამიანის დანიშნულების სწორედ ამ ფორმულირების შემდეგ აყალიბებს აქვინელი თავის ძირითად მცნებებს, რომმლებშიც მოიაზრება ადამიანის სიცოცხლის დაცვა და შენარჩუნება, რეპროდუქცია და შთამომავლობის ერუდირება, ღმერთის შეცნობა და თაყვანისცემა, საზოგადოებაში ცხოვრება.

Თუმცა, ამ მსჯელობის საპასუხოდ, შეიძლება დავსვათ კითხვა, თუ რატომ შეიძლება იყოს ადამიანის დანიშნულება მისი განსჯის შესაბამისად მოქმედება და ამის საფუძველზე ჩამოყალიბებული წესების მიხედვით ცხოვრება, Ან საერთოდ გააჩნია თუ არა ადამიანს დანიშნულება. Აქვინელის ფილოსოფიის უმთავრეს ელემენტს წარმოადგენს ღმერთის არსებობა, რაზეც ისიც მეტყველებს, რომ ძირითადი მცნებებიდან ერთ-ერთი სწორედ ღმერთისადმი თაყვანისცემას გამოხატავს. Ღმერთი არის შემოქმედი, რომელიც თავის თავში განსაზღვრავს ადამიანის იდეას, ადამიანურ ბუნებას, რომლის შემადგენელი ელემენტი არის განსჯა - ანუ ის, რაც ჩვენ სხვა უსულო თუ სულიერი არსებებისგან განგვასხვავებს. Ანუ აქედან გამომდინარეობს, რომ ადამიანის ადამიანად ყოფნის იდეა და დანიშნულება, შესაბამისად მისი ბუნება განსაზღვრულია მანამ, სანამ ის იარსებებს. Მისი არსებობის პირველივე წამიდან კი მისი ბუნება უკვე განსაზღვრულია და ყველაფერი გეგმის მიხედვით მუშაობს, რომლის შემოქმედადაც რა თქმა უნდა ღმერთი გვევლინება. Თუმცა, რა მოხდება იმ შემთხვევაში, თუ დავუშვებთ, რომ ღმერთი არ არსებობს? Ვფიქრობ, ამ დაშვების შემდეგ აქვინელის მსჯელობაში გარკვეული ხარვეზები იჩენს თავს. Თუ არ არსებობს ღმერთი, რომელიც ადამიანის არსებობამდე გასნაზღვრავს მის დანიშნულებას და უბოძებს განსჯის უნარს, გამოდის, რომ ადამიანი მის არსებობამდე განუსაზღვრელია, არსებობის პირველი წამიდან კი ის თავადვე იწყებს საკუთარი თავის განსაზღვრას. Ამგვარი ე.წ გადადგებულობისას ჩვენ საკუთარი თავის ამარა ვრჩებით. Არ არსებობს უზენაესი ღმერთი, რომელიც აბსოლუტური სიკეთის გამოხატულება იქნებოდა. Ვრჩებით აბსოლუტური თავისუფლების პირობებში, სადაც ჩვენს არსებობას არანაირი კონკრეტული დანიშნულება არ გააჩნია. Და თუ ადამიანის არსებობას არ აქვს განსაზღვრული დანიშნულება, აქვინელის მსჯელობის უმთავრესი საფუძველი მნიშვნელოვნად ირყევა და ზარალდება.

 Მაგრამ Იმ შემთხვევაშიც, Თუ ადამიანს არ გააჩნია კონკრეტული დანიშნულება, მისი ყოველი ქმედება და მასთან დაკავშირებული პასუხისმგებლობები მთლიანად მის კისერზეა. Ღმერთის არარსებობის დაშვება და ეს აბსოლუტური თავისუფლება ერთგვარ სასჯელადაც კი შეიძლება იქცეს ადამიანებისთვის. 

აუმჯობესებს თუ არა ეკონომიკურ სისტემას ბუნებითი სამართალი?

დღესდღეობით ეკონომიკური სისტემის ძირითადი ნაწილი აწყობილია არაჯანსაღ იერარქიულობაზე, რაც ქმნის შეუნარჩუნებელ და ნგრევისათვის განწირულ ეკონომიკას. არაჯანსაღ იერარქიაში ვგულისხმობ იმას, რომ ზემდგომნი (ეკონომიკისათვის მნიშვნელოვანი ფიგურები) წოვენ ქვემდგომთს (მომხმარებელსა და დასაქმებულებს) და მათ შორის იქმნება არათანაბარი სიტუაცია ეკონომიკური თვალსაზრისით. ჯანსაღი იერარქია კი ვფიქრობ, ადამიანებს მისცემს საშალებას შეინარჩუნოს ბალანსი და უფრო თანაბარი ეკონომიკა შეაქმნევინოს საზოგადოებას, ისეთი, რომელშიც კომპანიის უფროსები არ არიან მოტივირებულნი იმაზე, რომ მოიხვეჭონ ბევრი, არამედ იმაზე, რომ მოიხვეჭონ საკმარისი და ზვემდგომთ შორის შეინარჩუნონ წესრიგი. ჩემი ნათქვამის უკეთ გადმოსაცემად, მინდა მაგალითისთვის ავიღოთ ველური ბუნება და განვიხილო, თუ როგორ მუშაობს ჯანსაღი იერარქია ველურ ბუნებაში. დავუშვათ ლომი, რომელიც კვებით ჯაჭვის სათავეშია, დროის ძირითად ნაწილს არ ნადირობს, ამავდროულად ასრულებს იერარქიულ ვალდებულებას და ინარჩუნებს ბალანსს მცირე და დიდ ცოხველებს, შორის. მაგრამ თუკი ლომი დაიწყებდა მთელი დღის განმავლობაში ცხოველების ჭამასა და ხოცვას მეტად მიემსგავსებოდა იმ არაჯანსაღ იერარქიულ სისტემას, რომელსაც თანამედროვე კაპიტალისტურ სისტემაში ვაწყდებით. ბუნებით სამართალი არამხოლოდ ადამიანებშია, არამედ ცხოველბშიცაა, სწორედ ამიტომ მგონია, რომ ბუნებით სამართლით ხდება ცხოველთა სამყაროში ჯანსაღ იერარქიული სისტემების მოწყობა. მეტიც მსგავსი იერარქიულობა არამხოლოდ კვებით კაჭვში გვხვდება. მაგალითად ხის ფესვური სისტემა, ან მდინარეთა მიმოდინება, თუნდაც ადამიანის გულსისხლძარღვთა ან ნერვული სისტემა აგებულია მსგავს ჯანსაღ იერარქიულ სისტემაზე. მაგალითად სისხლძარღვული სისტემა, ადამიანს აქვს რამდენიმე დიდი ვენა და არტერია, ასევე დიდი რაოდენობით საშუალო ზომის ვენები და არტერიები და კიდევ უფრო დიდი რაოდენობით კაპილარები. გინდაც მდინარე ავიღოთ, რომელიც იტოტება  პატარა მდინარეებად ან მას უერთდებიან შენაკადები. იმის თქმას ვცდილობ, რომ ბუნებაში ვხედავთ მრავალ სისტემას, რომელშიც დიდი და ძლიერი კი არ სპობს და ანადგურებს პატარასა და სუსტს, არამედ ხელს უწყობს არსებობაში. თითქოს მსგავსი სისტემა ბევრად ჯანსაღი იქნებოდა ეკონომიკისთვისაც, თუმცა დღესდღობით გაზულუქებული კომპანიები და მათი უფროსები, რომლებიც არაჯანსაღი იერარქიის თავში მოექცნენ, საწინააღმდეგოდ იქცევიან. ისინი ანადგურებენ პატარა ბიზნესებს და იხვეჭენ მეტ ძალაუფლებას, რათა კიდევ უფრო მეტი მოიხვეჭონ.  დღევანდელი ეკონოიკის დიდი ნაწილი კონცენტრირებულია არმადენიმე დიდი კომპანიის უფრო გაზრდასა და გაძლიერებაზე, რაც პატარა კომპანიების პოტენციალებს ახშობს, რასაც საბოლოოდ ეკონომიკურ ზარალში მიჰყავს ქვეყანა. ეს ყველაფერი კი ვფიქრობ, დიდ წილ აფერხებს ეკონომიკურ წინსვლასა და სიჯანსაღეს.

თითქოს ადამიანები დღესდღეობით სამყაროს აღიქვამენ დანაწივრებულად და უჭირთ სრული სურათის დანახვა. მაგალითად ნავთობის აღოჩენამ კი გმაოიწვია მეცნიერული წინსვლა და ეკონომიკური პროგრესი, თმცა იმის გამო, რომ არ ვიცოდით, რა სახის გვერდითი მოვლენები ექნებოდა ამ ყველაფერს გამოვიწვიეთ გლობალური დათბობა. ვცდილობთ შევქმნათ მეტად ჯანსაღი ენერგიის წყაროები, თუმცა ჩვენი მცდელობა ფეხს ვერ უწყობს იმ მეცნიერული თ ეკონომიკური პროგრესის სისწრაფეს, რომელიც ნავთობის აღმოჩენამ გამოიწვია. შესაბმაისად თითქოს გაჭედილები ვართ ხაფანგში, რომელსაც თვითგანადგურებამდე მივყავართ. ან ეკოსისტემას გავანადგურებთ იმ დონეზე, რომ სიცოცხლე შეუძლებელი გახდება, ან კიდევ ზემოხსენებული არათანაბარი ეკონომიკა გამოიწვევს სამოქალაქო დაპირისპირებებსა და სამოქალაქო ომებს. შეიძლება ამისაგან გათავისუფლების ერთადერთი გზა იყოს სისტემის გამოცვლა და ისეთი ეკონომიკური სისტემის პოვნა, რომელიც არაა თვითგანადგურებისაკენ მიდრეკილი.

ჰიუმის პრინციპისა და ბუნებითი სამართლის პერპენდიკულარი

დეივიდ იუმი იდეათა საბამის შესახებ წყვეტს:

Ყველა ადვილად დაეთანხმება იმას, რომ არსებობს მნიშვნელოვანი განსხვავება ჩვენი გონების აღქმებს შორის, როდესაც, ერთი მხრივ, ადამიანი განიცდის ტანჯვას ძლიერი სიცხისაგან ან სიამოვნებას ზომიერისითბოსაგან, და როდესაც, მეორე მხრივ, შემდეგში აღადგენს ამ შეგრძნებას თავის მეხსიერებაში ან მოელის მას თავის წარმოსახვაში.

Მომყოლი:

Გონების ყველა აღქმას, წარმოდგენას ჩვენ აქ გავყოფთ ორ ჯგუფად ანუ სახეებად, რომლებიც განირჩევიან სიძიერისა და სიცხოვლის ხასიათით. Ნაკლებ ძლიერებს და ცოცხლებს, ჩვეულებრივ, ეწოდებათ აზრები ან იდეები.

ამასთან,

Პირველი შეხედვით, არაფერია უფრო შეუზღუდველი, ვიდრე ადამიანის აზრი, რომელიც არამც თუ არ ემორჩილება კაცთა ძალას და ხელისუფლებას, არამედ ბუნებისა და სინამდვილის საზღვრებითაც კი არ იზღუდება.

~

Მაგრამ, თუმცა, - როგორც გვეჩვენება, - ჩვენს აზრს განუსაზღვრელი თავისუფლება აქვს, საკითხის უფრო დეტალური განხილვა დაგვანახვებს, რომ სინამდვილეშ იგი შეზღუდულია ძალიან ვიწრო ფარგლებით და გონების მთელი შემოქმედებითი ძალა სხვა არა არის რა, თუ არა იმ მასალის შეერთების, გადაჯგუფების, გადიდების ან შემცირების უნარი, რომელსაც გვაწვდიან შეგრძნებები და ცდა.

Ბუნებითი სამართლის სკოლა - საერთაშორისო სამართლის დოქტრინა, რომელსაც ფეხი XVII-XVIII სს-ში მოეკიდა, საერთაშორისო სამართლის ნორმებად აღიარებდა მხოლოდ ღმერთის ნაბოძებ ბუნების კანონებს, რომლებიც ვლინდება ადამიანის გონებით და სტიქიურად იქცევა იურიდიულად სავალდებულო ძალად სახელმწიფოთა, ხალხთა შორის ურთიერთობებში.

Ბუნებითი სამართლის კონცეფცია, ვიდრე სხვა ყოველნაირი ეთიკური თეორია, ტოპოსით უმაგალითოდ უახლოვდება იუმის პრინციპს: <<მეტა>> ღირსებათაგან გამომდინარე, ბუნებითი სამართალი ლიცენცირდება ინვარიანტად <<აქ და ამჟამად>> და <<იქ და მომდევნოდ>> გეგმილთა კრება-შეტოლებისათვის; 

Ჰერბერტ ლიონელ ჰარტის მიკვლევით, თუ რაიმე პირობით ადამიანებს მიეცათ შესაძლებლობა ერთმანეთზე იერიშის მიტანისას დარჩნენ უვნებელნი, ისინი კიბორჩხალის მსგავსად რაღაც შეუღწეველი ბაკანით შეიმოსნენ, ხოლო საკვების მიღება შეუძლიათ ჰაერიდან შიდა ქიმიური პროცესის მეშვეობით. ასეთ ვითარებაში წესებს, რომლებიც კრძალავენ ძალადობას და წესებს, რომლებიც ქონების მინიმალურ ფორმას ადგენენ – უფლებებით და ვალდებულებებით, რომლებიც საკმარისია საკვების მოყვანისა და შეჭმამდე შენახვის უზრუნველსაყოფად – არ ექნებოდათ აუცილებლად არასავალდებულო სტატუსი, როგორიც ჩვენთვის აქვთ, გამომდინარე იქიდან, რომ ჩვენ ვცხოვრობთ ისეთ სამყაროში, როგორშიც ვცხოვრობთ. დღესდღეობით, სანამ მსგავსი რადიკალური ცვლილება არ მოხდება, ეს კანონები იმდენად ფუნდამენტურია, რომ სამართლის სისტემას მსგავსი წესები თუ არ ექნება, სხვა წესების არსებობა აზრს კარგავს. ეს წესები ემთხვევა ძირითად მორალურ პრინციპებს და კრძალავს მკვლელობას, ძალადობას და ქურდობას; შედეგად, იმ ფაქტის კონსტატაციას, რომ ასეთ არსებით საკითხებში ფაქტიურად ყველა სამართლის სისტემა ზნეობრივ მოძღვრებას შეესაბამება, ჩვენ შეიძლება დავუმატოთ ისიც, რომ ეს აუცილებლად ხდება. და რატომ არ შეიძლება მას `ბუნებრივი` აუცილებლობა ვუწოდოთ?

ნარკოტიკები და ბუნებითი სამართალი

ბუნებითი სამართალი, ეს არის თეორია, რომლის მიხედვითაც ყველა ადამიანს აქვს თანდაყოლილი უფლებები. თუმცა ეს უფლებები არ არის სახელმწიფოს ან სხვა ზემდგომი პირების მიერ დადგენილი. ისინი კიდევ უფრო მაღალი ინსტანციიდან მოდის. ადამიანის ბუნებითად თანდაყოლილ ღირებულებებზე დაფუძნებით ბუნებითი სამართლის ცნება მომდინარეობს „ღმერთისგან, ბუნებისგან ან არსისგან“. მოკლე მიმოხილვისათვის, თომა აქვინელის მიხედვით ბუნებითი სამართლის სამართლის ზოგადი კანონები შემდეგნაირად გამოიყურება. პირველ რიგში აუცილებელია სიცოცხლისაკენ სწრაფვა, შემდეგ რეპროდუქცია და საკუთარი შთამომავლის განათლება. ამას მოსდევს ღმერთის ძიება და საზოგადოებაში, საზოგადოების წევრად ინტეგრირება. ასევე ძალადობისა და შევიწროების არიდება. ბოლოს კი, ბუნებითი სამართლის მიხედვით, ყველა უნდა შეეცადოს უმეცრებისგან თავის დაღწევას.

ადამიანები ყოველდღიურ ცხოვრებაში, ცნობიერად თუ არაცნობიერად, ხშირად არღვევენ ამ სამართლებრივი სისტემის ნორმებს. ამის ერთ-ერთი აქტუალური მაგალითია ნარკოტიკების მოხმარება. ეს ქმედება ბუნებითი სამართლის ფუნდამენტურ ნორმას პირდაპირ არღვევს, ირიბად კი სხვებსაც შეიძლება შეეხოს, მაგალითად გარკვეული სუბსტანციების მოხმარებამ შეიძლება ინდივიდს დაუქვეითოს რეპროდუქციული უნარები, ან ზეგავლენის შედეგად გახადოს აგრესიული და ა.შ... მართალია, ბუნებითი სამართლის სისტემა ფოკუსირებულია ადამიანის სიცოცხლის დაცვისა და შენარჩუნებისას, მაგრამ რა ხდება მაშინ, როდესაც ადამიანი სასიცოცხლოდ დამოკიდებულია იმაზე, რაც ანადგურებს?

მანამ, სანამ უშუალოდ ამ კითხვას ვუპასუხებდე, განვიხილოთ ზოგადად ნარკოტიკებისა და ნარკოპოლიტიკის კვეთა ბუნებით სამართალთან. თანამედროვე მსოფლიოში ძალიან აქტუალურია ნარკოტიკების ლეგალიზაციის საკითხი. მოდით დავუშვათ, რომ ნარკოტიკული საშუალებები იქნება ლეგალური. ეს ჯაჭვური რეაქციით გამოიწვევს რამდენიმე ფაქტორს. პირველ რიგში, ეს საშუალებები აღარ იქნება ცენტრალიზებული არალეგალურ დაჯგუფებებთან, რომლებიც ხშირად ძალადობრივი საქმიანობით აღწევენ დასახულ მიზნებს. დაიკლებს აწ უკვე ლეგალური სუბსტანციების ფასი, რაც ასევე შეამცირებს იმ ძალადობრივ აქტებს, რომლებსაც არცთუ იშვიათად მიმართავენ ნარკოდამოკიდებულები საჭირო სახსრების მოპოვების მიზნით.  ნარკოლეგალიზაცია არა მარტო ძალადობის არიდების ასპექტს შეეხება, არამედ სიცოცხლის მისწრაფებისასაც. მაგალითად, ახალგაზრდებში მოისპობა ე.წ. „ტაბუს ეფექტი“, როდესაც რაიმე საინტერესო და მიმზიდველია მხოლოდ იმიტომ, რომ ის აკრძალულია. შესაბამისად, ნაკლებ ადამიანს ექნება იმის სურვილი, რომ ამ მიზნით მიიღოს ნარკოტიკული საშუალებები. ასევე იმ რეალობაში, სადაც ნარკოტიკები ლეგალურია, დამოკიდებული ადამიანებისათვის უფრო მარტივი იქნება დახმარების მიღება, რადგან ისინი არ იქნებიან მუდმივ შიშში იმისა, რომ მკურნალობის ნაცვლად დაისჯებიან არალეგალური სუბსტანციების მოხმარების გამო. შესაბამისად, ამ ვითარებაში ერთი შეხედვით ბუნებითი სამართლის მასშტაბური დარღვევით გრძელვადიან პერსპექტივაში ბუნებითი სამართლის კიდევ უფრო გამტკიცებამდე მივყავართ.

ახლა შეგვიძლია დავუბრუნდეთ ზემოთ დასმულ კითხვას, რა ხდება მაშინ, როდესაც ადამიანი სასიცოცხლოდ დამოკიდებულია იმაზე, რაც მას ანადგურებს? მართალია, ნარკოტიკის მოხმარება იმთავითვე ეწინააღმდეგება ბუნებით სამართალს, მაგრამ როდესაც მომხმარებელი იმ დონეზე ხდება მასზე დამოკიდებული, რომ ბუნებითი სამართლის ფუნდამენტური მოძღვრების, სიცოცხლისაკენ მისწრაფებისათვის უწევს მისი მოხმარება, გამართლებულია თუ არა მისი ქმედება? ერთი შეხედვით, ლოგიკური იქნება თუ ვიტყვით, რომ კი. რადგან წინააღმდეგ შემთხვევაში, თუ ის ამ სუბსტანციას არ მოიხმარს, ის საკუთარ თავს იმაზე მეტად ავნებს, ვიდრე მოხმარების შემთხვევაში. მაგრამ ბუნებითი სამართლის მიხედვით, ეს ასე არაა. აქ არსებობს ტერმინი, Apparent good („მოჩვენებითი სიკეთე“). რომელიც არის ისეთი ცოდვები, რომლებიც შეიძლება ინდივიდის პერსპექტივიდან გამართლებული იყოს, თუმცა რეალურად მას ღმერთის მიერ შექმნილი „იდეალური ადამიანის“ ფორმისაგან აშორებდეს. უფრო ნათელი განმარტებისათვის კიდევ ერთ მაგალითად გამოდგება ალკოჰოლის მიღება იმისათვის, რომ ადამიანი უფრო სოციალური გახდეს. მართალია, ერთი შეხედვით სოციალურობა და გახსნილობა სასარგებლოა ბუნებითი სამართლის მიხედვითაც, მაგრამ ალკოჰოლის მიღება თავის მხრივ საზიანოა ადამიანის სიცოცხლისათვის, შესაბამისად, მსგავსი ქმედებაც არ არის გამართლებული.

საბოლოო ჯამში, შეიძლება ითქვას, რომ ნარკოტიკების მიღება იმის გამო, რომ ის ინდივიდისთვის სასიცოცხლოდ აუცილებელია, იმდენადვე გაუმარლებელია, რამდენადაც ზოგადად ნარკოტიკის მოხმარება. რადგან რეალურად ორივე ეწინააღმდეგება ბუნებითი სამართლის ფუნდამენტურ ცნებებს. რაც შეეხება ნარკოტიკების ლეგალიზაციას, მე ამ იდეას არ ვემხრობი და ვფიქრობ, რომ მას უფრო მეტი ზიანის მოტანა შეუძლია საზოგადოებისათვის, ვიდრე სარგებლის.

“Maybe there is a beast… maybe it’s only us.”

მსოფლიო შუაგულ ომშია ჩაფლული. თვითმფრინავი, რომელიც 13 წლამდე ასაკის ბავშვების ევაკუაციის მიზნით აფრინდა, უკაცრიელ კუნძულზე ჩამოვარდა. გადარჩენილებს შორის მხოლოდ არასწრულწლოვანი, მოზარდი ბიჭები არიან და არც ერთი ზრდასრული. იქმნება ბუნებითი მდგომარეობა. ირთვება თვითგადარჩენის ინსტინქტი. უნდა შემუშავდეს გადარჩენის გეგმა და დამყარდეს წესრიგი. როგორი იქნება ბავშვების მიერ შემუშავებული სამართალი?
ამ კითხვაზე პასუხი უილიამ გოლდინგმა გასცა თავისი ნაწარმოებით „ბუზთა ბატონი“. მწერალმა ბიჭები დაუსახლებელ კუნძულზე გარიყა და ზრდასრულ ადამიანებს, მმართველ ძალასა და ცივილიზაციას ჩამოაშორა. ბავშვების, რომლებსაც ხშირად მოიხსენიებენ როგორც უცოდველ, წმინდა, სათნო არსებებად, მიერ შექმნილი წესები თითქოს ყველაზე სამართლიანი უნდა იყოს. თუმცა ამ ნაწარმოებში გოლდინგმა სრულიად საპირისპირო სურათი დაგვიხატა. მან წარმოაჩინა ის, თუ როგორ მოქმედებენ ადამიანები ბუნებით მდგომარეობაში და როგორ ხორციელდება ასეთ დროს ბუნებითი სამართალი.
უფროსების გარეშე დარჩენილი ბიჭები თავდაპირველად ბედნიერები არიან, ისინი აღარ არიან ვინმეს ზედამხედველობის ქვეშ. თუმცა, მეორე მხრივ, მათ თავი უნდა დააღწიონ ამ უკაცრიელ კუნძულს და სანამ მათ მიერ დანთებული კოცონიდან ამომავალი კვამლი სხვა გემებისთვის შესამჩნევი გახდება, მათ მაქსიმალურად უნდა შეინარჩუნონ წესრიგი და გადარჩნენ. რა თქმა უნდა, სჭირდებათ ლიდერი. ამ პოზიციისთვის ორი ბიჭი იბრძვის - რალფი და ჯეკი. საინტერესოა, თუ რა სწრაფად მყარდება დემოკრატიული პრინციპები მათ შორის. ჯეკი პირდაპირ ამბობს კიდეც: „ჩვენ უნდა გვქონდეს წესები და დავემორჩილოთ მათ. ბოლოს და ბოლოს, ჩვენ ველურები არ ვართ. ჩვენ ინგლისელები ვართ და ინგლისელები ყველაფერში საუკეთესოები არიან“. სიტყვის თავისუფლებისა და თანასწორობის სიმბოლოდ ერთი უბრალო ნიჟარა იქცა - მის მფლობელს ენიჭება სიტყვის უფლება. ჯერჯერობით ყველაფერი კარგად მიდის. თუმცა რამდენი ხნით გააგრძელებენ მათში არსებული მორალური ღირებულებები შეურყვნელად არსებობას? რამდენი ხანი შეძლებენ ბუნებრივი სამართლის პრინციპების პატივისცემასა და შენარჩუნებას?
ბუნებითი სამართალი მოიცავს იმ უფლებათა და მოვალეობათა ერთობლიობას, რომელთაც ადამიანი ფლობს დაბადების მომენტიდან. ესენია სიცოცხლის, თანასწორობის, თავისუფლების, კერძო საკუთრებისა და ბედნიერების უფლება და ა. შ. ეს უფლებები უპირველესია, საყოველთაოა, მათი დარღვევა კი - დიდი დანაშაული. ინგლისელი ფილოსოფოსის ჯონ ლოკის მიხედვით, ბუნებითი მდგომარეობის დროს ყველა ადამიანი არის თავისუფალი. ამ დროს ადამიანს გააჩნია რაციონალურად აზროვნების უნარი და ყველაზე მთავარი - მორალი: არ დაარღვიონ სხვისი ბუნებითი უფლებები და ამასთანავე, აქვთ უფლება, დასაჯონ ის პირი, ვინც მათი უფლებები დაარღვია. ლოკისგან განსხვავებით, თომას ჰობსი მიიჩნევს, რომ ბუნებრივი მდგომარეობა ნიშნავს ყველას ომს ყველას წინააღმდეგ. ამ დროს ადამიანის მთავარი მამოძრავებელი არის არა მისი შინაგანი მორალი, ღირსება და ღირებულებები, არამედ შიში იმისა, რომ სხვა ხელყოფს მის სიცოცხლეს. ამ ქმედებას კი არავინ დაუშლის მათ. ისინი თავს უსაფრთხოდ არ გრძნობენ, ამიტომ გადადიან თავდაცვის ინტინქტზე და ცდილობენ, თავად დაესხან თავს სხვებს და ამით მოახერხონ გადარჩენა. აქ უკვე აღარ მოქმედებს მორალური წესები, ბუნებითი სამართლით გათალისწინებული უფლებები მარტივად ირღვევა იმ მოტივით, რომ შეინარჩუნონ საკუთარი სიცოცხლე და თავისუფლება. და სწორედ ეს ომი იწყება ორ ბანაკად გაყოფილ ბიჭებს შორის, ბრძოლა თვითგადარჩებისთვის, ძალაუფლებისთვის, ბუზთა ბატონის სიამოვნებისთვის. ბავშვები კარგავენ ცივილიზებულ ბუნებას და ველურები ხდებიან, არღვევენ კერძო საკუთრების უფლებას (ერთ-ერთ პერსონაჟს, ღუტას, სათვალეს პარავენ), ბოლოს კი სამი ბიჭის სიცოცხლესაც იწირავენ. ბუნებითი უფლებები ირღვევა. მაშ, ვინ არიან ადამიანები ბუნებით, მორალური თუ ველური არსებები?
ბუნებითი სამართლის ამოსავალი წერტილი არის ის, რომ ადამიანებში არსებობს უნივერსალური მორალური ღირებულებები, რომლებიც თანდაყოლილია. მათ გააჩნიათ განსჯა და შეუძლიათ კეთილისა და ბოროტის გარჩევა. თუმცა გოლდინგი ძალიან სკეპტიკურადაა განწყობილი ამ საკითხის მიმართ. ვფიქრობ, მისი პოზიცია აზრს მოკლებული სულაც არ არის, მაგრამ არც ასეთი უბედურება დატრიალდებოდა რეალურ ცხოვრებაში. ჩემი აზრით, ადამიანებს მართლაც გვაქვს რაციონალური განსჯის უნარი, რომელიც გვეხმარება იმის განსაზღვრაში, თუ რა არის კარგი და რა - არა. ადამიანები უპირველესად შეთანხმების გზით მივიდნენ ბუნებითი უფლებების საყოველთაობის, უნივერსალურობის აღიარებამდე და ასე დაუდეს საფუძველი ცივილიზებულ სამყაროსა და პოზიტიურ სამართალს. თუმცა აქამდე გრძელი, ხანგრძლივი გზა განვლეს, რადგან თუ თანდაყოლილი მორალის პრინციპების მიხედვით იმოქმედებდა ყოველი ადამიანი, კონფლიქტები არც იარსებებდა, რადგან ყველა ბუნებითი სამართლის პრინციპით იმოქმედებდა: დაიწყებდნენ სწრაფვას კეთილისკენ და უარყოფდნენ ბოროტს. ასე რომ, ვფიქრობ, ადამიანებმა გამოცდილებასა და რაციონალურ განსჯაზე დაყრდნობით შეძლეს მორალური ღირებულებებისა და სამართლის შემუშავება. „ბუზთა ბატონის“ გმირებმა კი ეს ვერ შეძლეს, მათში ველურმა ინსტინქტებმა უფრო იმძლავრეს და უარყვეს ბუნებითი უფლებები და სრულად ჩაახშვეს რაციონალური განსჯა.
და მაინც, არაფერია იმაზე ირონიული, ვიდრე ღუტას მიერ წარმოთქმული სიტყვები: “We did everything adults would do. What went wrong?”

"ბუნებრივი" სიკეთე და ცვლილებები

დარწმუნებული ვარ, რომ ყველას ერთხელ მაინც უცნაური ხმის ან შრიალის გაგონებისას ყური „დაჭიმვოდა“ და მთელი ყურადღება გადაეტანა იმ ადგილისკენ, საიდანაც ხმაური მოდიოდა. დარწმუნებული ვარ, რომ ჩვენ ყველას გვყავს ნაცნობი, ვისაც ყურის მოძრაობა შეუძლია, ნაცნობი თუ არა, ნანახი მაინც გვეყოლება ესეთი შესაძლებლობების მქონე ადამიანი. ეს შესაძლებლობები და მოძრაობები არის შემორჩენილი რუდიმენტები, რომლებიც მოგყვება ძალიან, ძალიან დიდი ხანი. დროთა განმალობაში ესეთი ორგანოები/შესაძლებლობები კარგავენ საჭიროებას და ან სრულებით ქრებიან ჩვენი სხეულიდან ან გვიტოვებენ ხალხის გასართობად, უფუნქციო შესაძლებლობებს (იგივე ყურის მოძრაობა). ამ ყველაფერს კი ევოლუცია განაპირობებს. ისაა ვინც ყველაფერს ცვლის, გვისწორებს და აუმჯობესებს/უარესს ხდის ჩვენში, გააჩნია საჭიროებას, პირობებს და გადარჩენას.

            როგორც ჩვენი ორგანოები და შესაძლებლობები იცვლება დროთა განმალობაში, იგივენაირად შეიძლება შეიცვალოს „სიკარგეც“. ყველაფერი არის დროზე დამოკიდებული, ყველაფერი გამომდინარეობს საჭიროებებიდან. ადამიანი ვერასდროს ვერ დააწესებს 7 წესს, რომელიც ყველა დროში, ყველა პირობაში, ყველა სოციუმში იქნება ფუნდამენტალური წესი, რომელიც ჩვენს კეთილდღეობას და სიკეთის „სიბევრეს“ განსაზღვრავს.

            ავიღოთ აკვინელის ძირითადი სიკეთეებიდან მეორე „პუნქტი“ - გამრავლება. კი, პროცესი სასიამოვნოა, კი, ევოლუციური მხრიდან თუ შევხედავთ, გამრავლება არის უმთავრესი მიზანი ფაქტობრივად ყველა ცოცხალი ორგანიზმის, მაგრამ თუ შევხედავთ, როგორც 21-ე საუკუნის ეკონომიკურად განვითარებული ქვეყნის სოციუმის გადმოსახედიდან, გამრავლება სიკეთეების ათეულშიც კი არ შევა, რადგან დღევანდელი საჭიროებებიდან გამომდინარე, ის უფრო მეტ პასუხისმგებლობას, მზაობას, ფინანსურ სიმყარეს და სხვა მრავალ რამეს მოითხოვს. ჩვენ აღარ ვიღწვით გამრავლებისკენ, ჩვენი პირველადი მიზანი აღარ არის ბავშვის გაჩენა, სხვა მიზნები გაუჩნდა ადამიანს, სხვა მიღწევები უფრო მეტად ფასობს და ბევრად მეტი სიკეთის მომტანია, ვიდრე შთამომავლობის დატოვება. ჩემი გადმოსახედიდან დიდი პროექტის წარმატებულად დასრულება, ანდაც ქვეყნის მართვა უფრო ფასობს, ვიდრე მორიგი ბავშვის გაჩენა, თან ისიც უნდა გავითვალისწინოთ, რომ შთამომავლობის დატოვება არის ერთ-ერთი ყველაზე მარტივი რამ, ასევე ისიც არ დაგვავიწყდეს, რომ არიან წყვილები, ვისაც ბიოლოგიურად არ შეუძლიათ შთამომავლობის დატოვება.

            საინტერესოა ის იდეა, რომ სიკეთე და კეთილდღეობა მოაქვს იმათ, რაც ჩვენ გადარჩენაში გვეხმარება. აქაც რამდენიმე პრობლემას ვაწყდებით. პირველ რიგში, როგორც ზევით იყო ნახსენები, ჩვენ იმ დროში ვცხოვრობთ, როდესაც გადარჩენაზე ზრუნვა აღარ გვიწევს. ადამიანს გაუჩნდა მრავალი სხვა ინტერესი, მიზანი და საფიქრალი, მაგრამ ნამდვილად შეგვიძლია იმის თქმა, რომ დღეს ყოველდღიურად აღარ გვიწევს გამოკვებაზე, თავშესაფარზე და გადარჩენაზე ფიქრი. როგორც ყველა მიზანს სჭირდება თავისი მიზანმიმართული ცოდნის მიღება და მათი დახვეწა, ასევე გადარჩენასაც აქვს თავისი გარკვეული უნარების კრებული. თუ ჩვენ ამ კრებულს განვსაზღვრავთ, როგორც კეთილდღეობის მიღების საუკეთესო გზას, გადავაწყდებით იმ პრობლემას, რომ დღეს ეს უნარები არავის დიდად აღარ სჭირდება. ცოცხლად დარჩენის პრობლემა გადაჭრილია. თუ ჩვენ შევადარებთ დღევანდელი წარმატებისთვის და კეთილდღეობისთვის საჭირო უნარებს გადარჩენისთვის საჭირო ცოდნას, ვნახავთ, რომ ორი რადიკალურად განსხვავებული რამაა. თუ სიცოცხლე არის მიზანი, 8 საუკუნის წინ ამის გახანგრძლივებისთვის სულ სხვა რამ იყო საჭირო, დღეს კი საერთოდ სხვა სიტუაცია გვაქვს. ასევე გაუგებარია ცხოვრების რა ხარისხზეა საუბარი. ჩვენ თუ მხოლოდ მიზანი გვაქვს, რომ ცოცხლად დავრჩეთ, რაც შეიძლება დიდი ხანი, მაშინ მცენარესავით არსებობაც კი საკმარისი იქნება, საჭირო მხოლოდ თავშესაფარი და საკვები იქნება. მეორეს მხრივ ჩვენ თუ ამ საკითხს მივუდგებით ინდივიდუალურად, დავინახავთ, რომ ყველას თავისი საჭიროება აქვს, ყველას თავისი უნარების გამომუშავება სჭირდება. ცხოვრების შენარჩუნება ვერ იქნება უმთავრესი მიზანი, რადგან თუ ის არის მხოლოდ ამაზე მიმართული, შეგვიძლია ვთქვათ, რომ 100 წელი გატარებული 4 კედელში არის ყველაზე დიდი მიღწევა და კეთილდღეობა, რისი მიღწევაც შეგვეძლება.

            როგორც დასაწყისში ნახსენები ყურის შესაძლებლობა და ფუნქცია დღეს უკვე არავის არ ადგება, ისე ბევრი იდეა კარგავს თავის პრაქტიკულობას. ყველაფერი არის განსაზღვრული იმ დროით და პირობებით, რომლებში ვართ. საჭიროებიდან გამომდინარე ჩვენ ვითარდებით ან ვიცვლით საჭიროებებს. რაც დასაწყისში გვერგო, არაა აუცილებელი, რომ დღეს, ამდენი ცვლილების მერე, აუცილებლად კეთილდღეობის მომტანი იყოს, მან თავისი ფუნქცია შეასრულა, მან თავის ეპოქას ემსახურა.

sex - mere means to an end?

   Რა არის ბუნებითი სამართალი? -ბუნებითი სამართლის  თეორია ეთიკაში  არის მორალური და ლეგალური ფილოსოფია, რომელიც ჩამოაყალიბეს სხვადასხვა მოაზროვნეებმა, მათ შორის თომა აკვინელმა. Არსებობს მრავალი ასპექტი და ინტერპრეტაცია ბუნებითი სამართლის, მათ შორის იურისპრუდენციის განხრითაც, მაგრამ მე შევეხები მის უფრო ვიწრო, მეტად ფსიქოლოგიურ ასპექტს.

  Საფუძველად, ბუნებითი სამართლის თეორიას, უდევს მტკიცება, რომ მორალურობის სტანდატრები  მომდინარეობს, ემყარება სამყაროს ბუნებას და ადამიანების ბუნებას. Წმინდა თომა, მაგალითად, ცნობს ადამიანის რაციონალურ ბუნებას, როგორც მთავარ განმსაზღვრელს მორალური კანონისა. მისი აზრით, ადამიანთა ქმედებების მიზეზი და საზომი არის სწორედ გონი, ის არის ადამიანური ქცევის პირველი პრინციპი. Აქედან გამომდინარე, თუკი ადამიანები ბუნებით რაციონალური არსებები ვართ, მორალურად სწორია ისე მოვიქცეთ, როგორც შეესაბამება ჩვენს რაციონალურ გონებას. Ასეთი დასკვნა გამოაქვს აკვინელს. 

 Ბუნებითი სამართალი არის გზა, რომლითაც ადამიანები მონაწილეობას იღებენ ღმერთის ნების შესრულებაში. Ბოლო დროს, კათოლიციზმის გავლენით, აღნიშნული თეორია ხშირად განიხილება და სადავო საკითხად იქცა სექსუალური პრეფერენციისა და აქტივობის ჭრილში . Ამის მიზეზი 1968 წელს გამოქვეყნებული Humanae vitae გახდა, რომელშიც დაგმობილია კონტრაცეპტივები, როგორც ბუნებითი სამართლის პრინციპების დარღვევა, არა იმიტომ, რომ ისინი ხელოვნურადაა შექმნილი, არამედ იმიტომ რომ ეწინააღმდეგებიან ბუნებას. ამ იდეას, დაკავშირებულს თეოლოგიურ იდეალებთან(ის რომ სხეულის ნაწილებს განსაკუთრებული ფუნქციები აქვთ), მივყავართ მკაცრად დადგენილ დოგმებთან ადამიანის სექსუალური ცხოვრების განხრით. Ადამიანის და სხვა ცხოველების სექსუალური მიდრეკილებების განსხვავებებზე დაყრდნობით, აკვინელი ამბობდა, რომ პიროვნების სექსუალობისთვის ბუნებრივია ჰეტეროსექსუალური სახის აქტისკენ მიდრეკილება. Ჰეტეროსექსუალური სექსი არის ქრისტიანი ღმერთის მიერ შექმნილი მექანიზმი, რომელიც უზრუნველყოფს სხვადასხვა ჯიშის არსებათა შენარჩუნებას, მათ შორის ადამიანებისაც, და ამიტომ არის ამ აქტივობაში მონაწილეობის მიღება ადამიანური ბუნების გამოხატულება. Ამრიგად, ამ განმარტების თანახმად, ღმერთმა შექმნა ადამიანის ყველა ორგანო სპეციალური ფუნქციით, და თომა აკვინელის აზრით, ღმერთმა შექმნა კაცის პენისი იმისთვის, რომ მან მოათავსოს სპერმა ქალის ვაგინაში ეფექტური განაყოფიერების მიზნით. Ამდენად, აკვიანელისთვის, სპერმის სხვაგან, ქალის სასქესო ორგანოს გარდა, მოთავსება მიუღებელი, არაბუნებრივია: ღმერთის ქმნილების უგულებელყოფა და შეურაცხყოფაა. Მხოლოდ ამ მიზეზით, აკვინელის ხედვით, ასეთი აქტივობები ამორალურია, უდიდესი ცოდვაა, ჩადენილი ყოვლისშემძლე შემოქმედის წინაშე. 

 სექსი იმავე სქესის წარმომადგენელთან(ჰომოსექსუალობა), და მასტურბაცია, აკვინელისთვის, არაბუნებრივი სექსუალური ქმედებებია და სწორედ ბუნების წესის წინაღმდეგ წასვლა აქვევს მათ ამორალურად. Თუკი ისინი წინასწარი განზრახვითაა ჩადენილი, ნებაყოფლობით, მაშინ ისინი მიმართულია ნუბერივი ჰარმონიის და წესრიგის წინააღმდეგ, ღმერთის გეგმისა და თავად ღმერთის წინააღმდეგ. Არც ერთი აღნიშნული აქტის შედეგი არ არის გამრავლება და სასქესო ორგანოები გამოყენებულია უმიზნოდ, არა მათი ფუნქციის შესაბამისად. 

 Მიუხედავად იმისა, რომ პირდაპირ არ წერს, თომა აკვინელი მიანიშნებს, რომ ორალური სექსი(მაშინაც როცა ეს ჰეტეროსექსუალური ქმედების შედეგია) ასევე დაუშვებელი.

  Ვფიქრობ, აღსანიშნავია ის, რომ აკვინელისთვის ბუნებითისა და ბუნებრივის საზომი: რომ სექსი უნდა იყოს გამრავლების მიზნით შესრულებული, შესაბამისდ, გულისხმობს, რომ აუცილებელია კაცის  და ქალის  სასქესო ორგანოების ურთიერთქმედებას. Აღნიშნული საკითხი მთლიანად ფიზიოლოგიური კუთხით არის წარმოდგენილი, ამ თეორიაში საერთოდ არანაირი ადგილი არ აქვს ადამიანის ფსიქოლოგიას. Აკვინელის აზრის განვითარება მკაცრად მიყვება ანატომიურ საფუძველს, მისი აზრი ბუნებითი და გარყვნილი/უზნეო სექსის შესახებ, მიემართება მხოლოდ სხეულის ორგანოებს და რა მიზნით გამოიყეება ისინი ერთმანეთთან მიმართებით.

   Ანუ პენისი, როდესაც მას იყენებენ ჰეტერო სექსისთვის ‘კარგია’, რადგან ეს არის მისი დანიშნულება. Ჩემი მოსაზრებით, Რამდენიმე პრობლემა იკვეთება ამ მსჯელობის გადააზრების დროს:

 1.აღნიშუნული ვარაუდობს ღმერთის აუცილებლად არსებობას.

 2.უარყოფს ევოლუციის იდეას.

 3.არის მომენტები, როდესაც ამ თეორიის იდეები და მიზნები ურთიერთსაწინააღმდეგოა.

 4.საიდან შეგვიძლია ვიცოდეთ  რა არის ღმერთის ნამდვილი მიზანი?

 Რა თქმა უნდა, ღმერთის არსებობის რწმენის გარეშე,  ეს განსახილველი საკითხი არც კი იარსებებდა, ამიტომ დანარჩენ პრობლემებს შევხედოთ.

 Ევოლუცია ადაპტაციურია. Საგნები ფუნქციურად იცვლებიან. ჩვენ გვაქვს რუდიმენტული ორგანოები, რომლებიც ადრინდელ ფუნქციას აღარ ასრულებენ, რადგან ამის საჭიროება აღარ არსებობს. Როგორ ჯდება ეს აღნიშნულ, მიზანზე ორიენტირებულ, თეორიაში? Პენისიც ხომ უბრალოდ ორგაოა, რომელიც არ განსხვავდება სხვა ორგანოებისგან(ამ შემთხვევაში, სიმარტივისთვის მხოლოდ მამაკაცის სასქესო ორგანოთი წარმოვადგენ პრობლემის ხასიათს). Მასაც აქვს ფუნქცია, რომელიც სახეობების გადარჩენისკენ და გამრავლებისკენ არის მიმართული. Თუმცა, ის შეიძლება განვითარდეს, როგორც ყველაფერი სხვა, სხვა ქმედებებისთვის იყოს გამოყენებული, რომელიც არ მიემართება აუცილებლად პირველად ფუნქციას. Ავიღოთ ჩვენი ხელები, ევოლუციური გადმოსახედიდან ისინი არ იყვნენ შექმნილნი კალმის დაჭერისთვის, ან კლავიატურაზე სიტყვების ასაკერეფად. Მათ პირველად ფუნქციად, ალბათ, ხეების ტოტებზე მოჭიდება და გადარჩენისთვის მათზე აძრომა შეიძლება ჩაითვალოს. Ამას  მივყავართ იქამდე, რომ  დროს მოაქვს ცვლილებები და სასქესო ორგანოების ფუნქციაც  არ არის გამონაკლისი. გადარჩენა და გამრავლება თუკი კაცობრიობის რაღაც მომენტში უმთავრესი მნიშვნეობის იყო, დღეს ასე არ არის.

  Ურთიერთგამომრიცხავი იდეები ამ თეორაში ასევე პრობლემურია. Მასტურბაცია, აკვანელის მიხედვით, თურმე ცუდია, რადგან პოტენციური გამრავლების წყარო ამ დროს არ გამოიყენება სათანადოდ და ეს ბუნებრივ დანიშნულებას ეწინააღმდეგება. Ამის საპირისპიროდ, მეცნიერულად დადგენილი ფაქტია, რომ მასტურბაციის  დროს ენდორფინი გამომუშავდება, რაც ადამიანს უფრო ბედნიერს ხდის და ამცირებს ტკივილის შეგრძნებას. Ასევე  დადგენილია, რომ ამ აქტივობის  დროს გამომუშავებული სისხლის თეთრი უჯრედები კიბოს წარმოქმნას უშლის ხელს. Ყველაზე მყარი არგუმენტი ის არის, რომ მასტურბაცია აუმჯობესებს სპერმის ხარისხს, რაც გამრავლებას მომავალში ხელს უწყობს.

Თუკი რაციონალურობა(ბუნებითი სამართლის საფუძველი) მთავარი განმსაზღვრელია იმის, თუ რა ფუნქციები მიეწერება ამა თუ იმ ორგანოს, მაშინ ვინ შეიძლება ზუსტად თქვას, ამ ფუნქციათაგან რომელი არის მორალური და რომელი ამორალური? 

Საბოლოოდ კი, ვის შეუძლია დაზუსტებით ილაპარაკოს ღმერთის მიზნებისა  და იდეების შესახებ. Აკვინელი და მისი მომხრენი თვითონ ადგენენ რა არის  ღმერთის მიერ მინიჭებული მიზანი კაცობრიობისთვის, რასაც ამყარებენ მარტივ ფიზიოლოგიურ ფუნქციებზე. Ჩემი აზრით, აკვინელს უბრალოდ არ მოსწონდა მასტურბაცია და ჰომოსექსუალობა, ხედავდა მათ არაბუნებრივად, ამიტომ თავის თეოლოგიაში მათი აკრძალვის გზას მარტივად მიაგნო.

ადამიანი დარვინიზმისა და ბუნებითი სამართლის მიხედვით

საკითხი იმის შესახებ, რომ რაციონალურობა არის ადამიანური რასის განმსაზღვრელი მთავარი მახასიათებელი დასავლური ფილოსოფიის ტრადიციაში დიდიხანია განიხილება. ჯერ კიდევ ქრისტიანობის საწყისიდან შუა საუკუნეების დასასრულამდე მიჩნეული იყო, რომ პიროვნების რაციონალურად მოქმედების უნარი თავდაპირველი ცოდვით იყო დამცირებული. საუკუნებიის განმავლობაში ამ საკითხს განსხვავებული მხრიდან უყურებდნენ ფილოსოფოსები და მოაზროვნეები. თომას აკვინელის თეორია ბუნებითი სამართლის შესახებ ადამიანის განსჯას, მის რაციონალურობას უდიდეს მნიშვნელობას ანიჭებს. სწორად განსჯა, მისი მიხედვით მოქმედება არის ის დანიშნულება, რასაც ღმერთი ადამიანებს ანიჭებს. თუ ჩვენ ყველანი განსჯის მიხედვით ვიმოქემდებთ, შევთანხმდებით ყოვლისმომცველ წესებზე, რომელთა მორალურობა ყოველი რაციონალური აგენტისათვის იმდენად ცხადია, რომ მისი აღნიშვნა საჭირო არ არის. ბუნებითი სამართალი წარმოშობს ზოგად წესებს, რომელსაც ადამიანი უბრალოდ რაციონალურობის ღირსებით შეიმეცნებს. მეორადი ცნებებისაგან განსხვავებით, მთავარი აღმების დაცვა ყოველთვის მორალური გადაწყვეტილებაა. განსჯის მქონე ადამიანმა უნდა იზრუნოს ცხოვრებაზე, საკუთარი შთამომავლობის შექმნასა და დაცვაზე, საზოგადოებაში ცხოვრებაზე.
საინტერესოა ზემოთ აღნიშნული თეორიის დარვინისტული მოძღვრების შუქზე განხილვა, ვინაიდან ეს თეორია სხვადასხვა მხრივ ეხმიანება აკვინელის თეორიას. მრავალწლიანი განმავლობაში გავრცელების შემდეგ, ერთ დროს უჩვეულო ევოლუციის თეორია ამჟამად ფართოდ აღიარებული და სამეცნიეროდ დადასტურებული ფაქტია. დარვინიზმი მატერიალისტური თეორიაა ცოცხალი ბუნების, მცენარეების, ცხოველთა სახეობების წარმოშობის შესახებ ბუნებრივი შერჩევის გზით განვითარებისა. სოციალურმა დარვინიზმმა სოციალურ ცხოვრებაში გადაიტანა ბიოლოგიური სამყაროს ევოლუციური განვითარების, ბუნებრივი გადარჩევის, არსებობისთვის ბრძოლის კანონები. ევოლუციური ფსიქოლოგია, ყველა ადამიანურ ქმედებებს ევოლუციური პროცესის შუქზე განიხილავს. ფრენსის ფუკუიამა და ჩარლზ მურეი მას იყენებდნენ იმის დასამტკიცებლად, რომ მორალი ადამიანურ ბიოლოგიაშია ჩაბეჭდილი.
მორალურობის დარვინისტული შეხედულების მიხედვით, სოციალური ქმედებანი ბიოლოგიურადაა „ჩაშენებული“ ადამიანის ბუნებაში და რომ ადამიანებს მყარად აქვთ გათავისებული სახეობის შემანარჩუნებელი ქმედებები. დარვინიზმის მიხედვით ყველა ადამიანური საზოგადოება, იქნება ეს ოჯახი თუ პოლიტიკური გაერთიანება, ევოლუციური პროცესების უნებლიე, განუზრახავი შუალედური პროდუქტებია.
დარვინის თეზისი იმასთან დაკავშირებით, რომ ყველა სახეობა, მათ შორის ადამიანები ფლობენ ბიოლოგიურ ლტოლვას თვით შენარჩუნებისა არ არის სიახლე. ერთ-ერთი დარვინისტი, ლარი ანჰარტი ამ მოსაზრებას სწორედ თომას აკვინელის ბუნებითი სამართლის თეორიას უკავშირებს, სადაც აკვინელი მსგავს დაშვებას აკეთებს. ადამიანური სიცოცხლის დაცვა და მისი გაგრძელება სწორედ ერთ-ერთი მთავარი დათქმაა ბუნებითი სამართლის, რომელსაც ყველა რაციონალური აგენტი მორალურად მიიჩნევს. აკვინელისგან განსხვავებით, დარვინს მიაჩნია, რომ ეს ქმედებები, რომლებიც სახეობების გადარჩენისთვისაა აუცილებელი, ნელ-ნელა ადამიანურ ბიოლოგიაში ხდება ჩაქსოვილი. დროთა განმავლობაში, ადამიანები საბოლოოდ გადარჩენისთვის საჭირო ქმედებებს მორალურად და მნიშვნელოვნად უკვე ავტომატურად თვლიან.
ანჰარტი ოჯახის ცნებას სექსუალური ლტოლვის საფუძვლებში ეძებს. ,,ბიოლოგიურ ბუნებაში’’ ჩამარხული ეს ლტოლვა სახეობების შენარჩუნებისათვის მნიშვნელოვან როლს თამაშობს და იგი ასევე ხელს უწყობს საქორწინო ძლიერ სურვილს, ანუ სექსუალური ლტოლვა ერთგვარად ქმნის იმ კავშირს, რასაც ოჯახში ვხვდებით. დარვინისტული პერსპექტივის მიხედვით, ქორწინების სწრაფვის ბიოლოგიური სურვილი ვლინდება საზოგადოების სტაბილიზების საჭირო პროცესისათვის.
მაგრამ შესაძლებელია, რომ ოჯახი განვიხილოთ როგროც მხოლოდ საზოგადოების შესანარჩუნებლად შექმნილი რამ? ქორწინების რაიმე წმინდა წარმოდგენის გარდა, დარვინიზმის მიხედვით, ქმრის სიყვარული თავისი მეუღლის მიმართ, ან ის პერსონალური მსხვერპლი, რასაც მშობლები თავიანთი შვილებისთვის გაიღებდნენ, მხოლოდ მეორადი პროდუქტებია სახეობების შენარჩუნების პირველადი სურვილისა. აქედან გამომდინარე, დარვინიზმის აღქმა ოჯახის მიმართ კიდევ უფრო სახედაკარგულია, ვიდრე ოჯახის თანამედროვე წარმოდგენა, როგორც მხოლოდ ერთგვარი კონტრაქტი. ვფიქრობ, ზემოთ აღნიშნული მოსაზრება ეხმიანება აკვინელის მიერ გამოთქმულ მისწრაფებას საზოგადოებაში ცხოვრებისადმი, შთამომავლობის შექმნისადმი და დაცვისადმი, თუმცა დარვინისტული პოზიციისგან განსხვავებით, იგი უფრო მორალური საფუძვლითაა გამყარებული, ვიდრე უბრალო და მარტივი გამრავლებისა და სახეობის შენარჩუნების საბაბით.
მორალურობის დარვინისტული მხარეში ყველაზე გასაოცარი არის ის, რომ ბუნებითი სამართალი ისტორიულად ეწინააღმდეგებოდა ბუნებრივის ბიოლოგიურთან მარტივ იდენტიფიკაციას. განსხვავებით ინსტინქტურის ბუნებრივთან დარვინისტული გაიგივებისა, ბუნებითი სამართალი ბუნებრივს უკავშირებს გონივრულს, მართებულს, განსჯაზე დამყარებულს. იგი მიისწრაფვის იმისკენ, რომ გააადამიანუროს და გადალახოს ბიოლოგიის სამეფოს საზღვარი მისი განსჯის სამეფოში გაერთიანებით. იქ, სადაც მატერიალისტი დარვინისტები ხედავენ ადამიანურ ბუნებას, რომელიც ბიოლოგიურ ინსტიქტებში ჰპოვებს კულმინაციას სახეობების შენარჩუნების მიზნით, აკვინელი ფიქრობს, რომ კაცობრიობის ბუნებრივი მიდრეკილება მიმართავს მათ ღმერთის შესახებ ჭეშმარიტების მიგნებისა და საზოგადოებაში ცხოვრებისაკენ.
ბუნებრივი მისწრაფება ცოდნისაკენ არ უარყოფს სახეობის შენარჩუნების სურვილს, არამედ შეუძლია ახსნას, თუ რატომაა ეს მისწრაფება სასურველი. ბუნებითი სამართლის აზროვნების წესი მდგომარეობს მის უნარში, აჩვენოს, რომ ადამიანები არიან არა თავიანთი ინსტინქტების მონები, არამედ ისინი ფლობენ ფსიქიკურ თავისუფლებას თავიანთი ინსტინქტებისა. დარვინიზმის ბიოლოგიური დეტერმინიზმის საპირისპიროდ, ბუნებითი სამართლის თეორია ჩაშენებულია სრულიად ადამიანური ქვეცნობიერის ბრძოლის გამოცდილებაზე- იმის გაკეთების მცდელობაზე, რისი გაკეთებაც პიროვნებას ევალება და არა უბრალოდ იმისა, რაც მას ინსტინქტურად სურს. ბუნებითი სამართალი ეწინააღმდეგება რელატივიზმს. თუ ჩვენ ვმოქმედებთ განსჯის მიხედვით, ჩვენ ვთანხმდებით ყოვლისმომცველ ზოგად კანონებზე. დარვინისტები სწორად ამ რელატივიზმს ანაცვლებენ მატერიალისტური რწმენით, რომ ადამიანებისთვის ბიოლოგიურად შეუძლებელია თავიანთ სულებზე ზრუნვა.

ეუდაიმონია ბედნიერების საპირისპიროა და პირიქით

ბუნებითი სამართლის ერთ-ერთი წარმომადგენელი, არისტოტელე, საკუთარ ნაშრომებში გვთავაზობს თავისებურ მოდელს, რომელიც ეხება იმას, თუ როგორ უნდა იცხოვროს ადამიანმა და მიაღწიოს მაქსიმას. არისტოტელე იყენებს ბერძნულ სიტყვას „ევდამონიას“ იმისათვის, რომ აღწეროს მდგომაროება, რომელსაც ადამიანი დიდ ძალისხმევას გაიღებს და წარმატებას მიაღწევს. ერთგვარად ევდამონია „აყვავებას“, ცხოვრებისეულ ზენიტს, წარმატებას ნიშნავს, რომლისთვისაც აუცილებლად მოუწევს ადამიანს დიდი შრომის ჩადება, ზოგჯერ შეიძლება ტანჯვისაც, მაგრამ საბოლოოდ მიაღწევს სრულ მაქსიმას. ამ უკანასკნელის დახასიათებიდან გამომდინარე, ხშირად ადამიანები მას ბედნიერების სინონიმადაც მოიხსენიებენ, თუმცა ეს არასწორია და განსხვავება ფილოსოფიურ ჭრილში უნდა განვიხილოთ.

თავდაპირველად, უნდა ავღნიშნოთ ის 4 მიზეზი, რომელსაც საგნის ესენციის განხილვისას იყენებს არისტოტელე. ესენია მატერიის, ფორმალობის, ეფექტურობისა და ტელოსის მიზეზები. იგი საგნის უსიის შეფასებისას იყენებს სწორედ ამ 4 ფაქტორს. არისტოტელე თვლის, რომ ყველაფერს თავისი ფუნქცია აქვს და სწორედ ეს მიზეზები იმისთვის სჭირდება, რომ გაარკვიოს რამდენად კარგად ასრულებს თავის დანიშნულებას ესა თუ ის საგანი. ეს უკანსკნელი მაშინ აღწევს მაქსიმას, როდესაც გადადის ტელოსის ფაზაში. მაგალითად ავიღოთ სკამი. სკამი ტელოსის კონდინციაშია მაშინ, თუ იგი აკმაყოფილებს ამ მიზეზებს და თავის ფუნქციას კარგად ასრულებს. ანუ მდგომაროება, როდესაც სკამს გააჩნია მასზე დაჯდომის დანიშნულება, არისტოტელე ჩათვლის, რომ სკამი კარგია. ადამიანის შემთხვევაშიც იგივენაირად ხდება. მისი ცხოვრება მაშინ ფასდება კარგად, როდესაც აღწევს თავის ფუნქციას. და ამ უკანასკნელის მიღწევას არისტოტელე ევდამონიას უწოდებს. შეიძლება ითქვას ტელოსსა და ევდამონიას ერთიდაიგივე მნიშვნელობა ენიჭებათ, ორივე გამოსახავს რაღაცის დასრულებულ მდგომარეობას. ერთი მხრივ, ტელოსია საგნის არსებობის დასასრული, მეორე მხრივ, ევდამონიაა ადამიანის ცხოვრების. გამომდინარე აქედან, არისტოტელეს მიხედვით, ევდამონიაც, ტელოსიც, ერთგვარად, უნდა მივიჩნიოთ აქტუალობის სახედ. მიზეზი არის ის, რომ ევადმონია მაქსიმაა, ცხოვრებისგან მთლიანი რესურსების გამოწურვა. მას აღარ აქვს იმის პოტენცია, რომ შეიცვალოს და სხვა ფაზაში გადავიდეს. ესაა დასასრული. ანუ როგორც კატა არის კნუტის პოტენცია, ასევე ევდამონიაა განვლილი ცხოვრების. გამომდინარე იქიდან, რომ ევდამონიის მისაღწევად განვლილი ცხოვრება აუცილებელად მორალური, გამართლებული და სათნო ქცევით უნდა შემოიფარგლოს, ის პირდაპირ უპირისპირდება ტერმინ ბედნიერებას და ცხადად გამოიკვეთება ის, რომ ბედნიერება სრულიად განსხვავებული ცნებაა.

ევდამონიის ბედნიერების სინონიმად გამოყენება არასწორია, რადგან ორივე მათგანი განსხვავებული დანიშნულებისაა და იდეაურად სრულიად სცდება ერთმანეთს. ბედნიერების თავისებურებიდან გამომდინარე, მას არ გააჩნია რაიმე დადგენილი ნორმები. ვგულისხმობ იმას, რომ ადამიანმა ბედნიერებას შეიძლება მიაღწიოს, თუმცა რა გზით და რა საშუალებით გაუგებარია. თუ ევდამონიის დროს ადამიანმა იცის, რომ მან აუცილებლად სწორად უნდა იცხოვროს, რადგან სხვა შემთხვევაში ვერ „გასხივოსნდება“, ვერ მიაღწევს ცხოვრებისეულ წარმატებას, ბედნიერებისას არ აქვს მნიშვნელობა მისი მიღწევის გზებს. შეიძლება ეს იყოს ამორალური, ბოროტული გზაც. მაგალითად, ადამიანმა შეიძლება ცხოვრების განმავლობაში დააგროვოს ბევრი ფული, იყიდოს კუნძული, იქ მოიწყოს საცხოვრებელი ადგილი, თუმცა მან ამ ბედნიერებას ამორალური ქცევით, მოტყუებით, დაშინებით და ა.შ. მიაღწიოს. ცხადია, არასწორია თუ ამ ქმედების შედეგსაც ანუ ტელოსს, ბედნიერებას და ევდამონიას ვუწოდებთ. ეს რომ ფილოსოფიურ ჭრილში განვიხილოთ მარტივია ისევ და ისევ დავაკავშიროთ არისტოტელეს აქტუალობისა და პოტენციის იდეასთან. ანუ არისტოტელისეული მოდელიდან უნდა შევხედოთ და შევაფასოთ. გამომდიანრე აქედან, ბედნიერება მუდმივად იქნება პოტენციის ფაზაში, შეიძლება ითქვას ერთ წრეზე იტრიალებს, რადგან მისი განვითრების გზა ყოველთვის იქნება ამორალურობით, ბოროტებით სავსე. ამიტომაც ვერასდროს გახდება მაქსიმა, აქტუალობა და დარჩება პოტენციის კონდინციაში.

ამრიგად, ცხადად გამოიკვეთა ევდამონიასა და ბედნიერებას შორის განსხვავება. თუ საზოგადოება იცხოვრებს ევდამონიის იდეით, მაშინ ადამიანების ურთიერთობა იქნება ჩაგვრის, ბოროტებისა და უსამართლობის გარეშე. ეს ცხადია უზრუნველჰყოფს სამართლიან გარემოს. ამისგან განსხვავებით კი ის საზოაგდოება, რომლის მთავრი ცხოვრებისეული მიზანი ბედნიერება იქნება ვერ დაამკვიდრებს სამართლიანობას, რადგან ყველა ადამიანს საკუთარი ბედნიერების მიღწევიდან გამომდინარე უწევს მოქმედება, ნაკლებად სათნო, ან ამორალური ქმედებების ჩადენა.

I volunteer as tribute!

Ბუნებითი სამართლის მიხედვით, ადამიანმა თანდაყოლილად იცის, რა არის მორალურად სწორი და რა - არა. Მთელი თეორია სწორედ ამ შეხედულებაზეა დაფუძნებული. თომა აკვინელის მიხედვით, რომელმაც განავითარა ბუნებითი სამართლის თეორია, ადამიანებში თანდაყოლილი მორალი არის ღვთისგან შთაგონებული. Ბუნებითი სამართლის მიხედვით არსებობს თანდაყოლილი ძირითადი ღირებულებები, რომლებიც ყველა ადამიანისთვის საერთოა, ანუ ყველა ადამიანი თავისი ცხოვრების განმავლობაში გარკვეული მოთხოვნილებების დაკმაყოფილებისკენ მიიღწვის. ამ სიაში პირველია სიცოცხლისაკენ სწრაფვა, შესაბამისად, ადამიანის მთავარი პრიორიტეტი ყველა სიტუაციაში უნდა იყოს საკუთარი სიცოცხლის შენარჩუნება. თუმცა ამ მოსაზრებას თან უამრავი გაურკვევლობა, ჩიხი და ნაპრალი ახლავს.

დავიწყოთ თავგანწირვის ფენომენით. ადამიანები არც თუ ისე იშვიათად საკუთარი სიცოცხლის გაწირვას ირჩევენ სხვა ადამიანის სიცოცხლის გადარჩენის სანაცვლოდ. მაგალითად შეგვიძლია მოვიყვანოთ სიუზენ კოლინზის წიგნი, შიმშილის თამაშები, რომელშიც უტოპიური სამყაროა აღწერილი, სადაც ყოველწლიურად ქვეყნის თითოეული რაიონიდან ორ თვრამეტ წლამდე ახალგაზრდას ირჩევენ, რომლებიც იბრძოლებენ გადარჩენისთვის. მას შემდეგ, რაც მთავარი გმირის დას შემთხვევითობის პრინციპით ამოირჩევენ სასიკვდილო ბრძოლისთვის, პროტაგონისტი მოხალისედ გამოდის, რითაც საკუთარს სიცოცხლეს დიდ საფრთხეში აგდებს. რა შეიძლება იყოს ამ შემთხვევაში ბუნებითი სამართლის მიხედვით მოცემული ქმედების ლოგიკური ახსნა? ბუნებითი სამართლის თეორიტიკოსები გვეუბნებიან, რომ მართალია, ადამიანს თანდაყოლილად აქვს ეს გადარჩენის ინსტინქტი, მაგრამ იგი მხოლოდ გონებით და თავისი რაციონალური განსჯის უნარით როდი მოქმედებს. ადამიანს ასევე გააჩნია ემოციები, რომლებიც ზოგ შემთხვევაში ჯაბნის გონიერებას. სწორედ ამიტომ ჩადიან ადამიანები ამორალურ, ანდაც ალოგიკურ ქმედებებს. მოცემული მაგალითის შემთხვევაში, მთავარი გმირის სიცოცხლისაკენ სწრაფვა დაჯაბნა მისი დის სიყვარულმა და სწორედ მის დასაცავად ემოციურ ფონზე გადაარჩინა იგი. ეს ახსნა შეიძლება მისაღებ პასუხად ჩავთვალოთ ჩვენს კითხვაზე და თეორია კითხვის ნიშნის ქვეშ არ დავაყენოთ, თუმცა აქვე ჩნდება კიდევ ერთი კითხვა: რა ხდება მაშინ, როცა ადამიანი ყოველგვარი ემოციებისაგან დაცლილი, გააზრებულად, განსჯის შედეგად იღებს გადაწყვეტილებას, რომ იყოს ამ სამკვდრო-სასიცოცხლო თამაშის მონაწილე?

ამ თამაშის ისტორიაში არსებობდა შემთხვევები, როცა ახალგაზრდები მოხალისეებად გამოდიოდნენ მხოლოდ იმიტომ, რომ თავიანთი შესაძლებლობები დაემტკიცებინათ და მთელი ქვეყნისთვის დაენახებინათ, როგორი უშიშრები, გაბედულები და შეუპოვრები არიან (ასეთი შემთხვევების აბსოლუტური უმრავლესობა მდიდარ რაიონებში ფიქსირდებოდა). ჩემი აზრით, ღირსება დაკავშირებულია ადამიანის გონებასთან და არა ემოცებთან. სწორედ ამიტომ, მოხალიეობის ამ ფენომენს ვერ ახსნის ბუნებითი სამართალი. რა ხდება მაშინ, როდესაც ადამიანის ცხოვრებისეული მიზანია მოიპოვოს დიდება და შეინარჩუნოს ღირსება საკუთარი სიცოცხლის გაწირვის ხარჯზე? შეიძლება ერთ-ერთი კონტრარგუმენტი იყოს ის, რომ ამ შემთხვევაში ადამიანი დარწმუნებულია, რომ გაიმარჯვებს და ცოცხალი დარჩება, თუმცა ის ფაქტი მაინც აშკარა მგონია, რომ ადამიანი საკუთარს სიცოცხლეს გამიზნულად აყენებს კითხვის ნიშნის ქვეშ, მაშინ, როცა მას გაუმართლა და შემთხვევითობის პრინციპით არ ჩაეწერა მოთამაშეთა სიაში. შესაბამისად, ურისკო მდგომარეობიდან გადადის ყველა ვარიანტში მეტად რისკიან მდგომარეობაში, რაც, თავისთავად, სიცოცხლის შენარჩუნების ღირებულების მნიშვნელობას აკნინებს. ან რა მოხდებოდა მაშინ, თუკი ვინმე გადაწყვეტდა, რომ საკუთარ სიცოცხლეს აზრი მაინც აღარ ჰქონდა და წავიდოდა მოხალისედ? ამ შემთხვევაშიც საქმე გვაქვს ღირებულებების გადაფასებასთან და არა ემოციურ ფაქტორებთან.

ზემოთხსენებული მაგალითი ისეც არ არის მოწყვეტილი რეალობას, როგორც ერთი შეხედვით შეიძლება გვეგონოს. რეალურ სამყაროშიც გვაქვს ბევრი შემთხვევა, როცა ადამიანები სხვადასხვა გარემოფაქტორების გამო გამიზნულ სიკვდილს ირჩევენ. მაგალითად, დამარცხებული სამურაი თავს იკლავდა შებღალული ღირსების გამო, რაც ამ ადამიანისთვის სრულიად რაციონალურ გადაწყვეტილებას წარმოადგენდა. Ადამიანები ზოგჯერ ევთანაზიას მიმართავენ იმის გამო, რომ მოცემულ მდგომარეობაში აღარ უღირთ სიცოცხლე და ამ გადაწყვეტილებამდე რაციონალური განსჯის შედეგად მიდიან.

შესაბამისად, ცხოვრებაში არსებობს სიტუაციები, როცა საკუთარი სიცოცხლე შეიძლება ადამიანმა არ დააყენოს უმთავრეს ღირებულებად, ეს კი ბუნებითი სამართლის თეორიის ნაკლოვანებებზე მიუთითებს.

ბუნებითი სამართალი VS. კონტრაცეფცია

ბუნებითი სამართალი სამართლებრივი სისტემაა, რომლის მიხედვითაც ადამიანებს თანდაყოლილი აქვთ ისეთი ღირებულებები, რომლებიც მათ კარგს და ცუდს ერთმანეთისგან განასხვავებინებთ. როგორც თომა აკვინელი იტყოდა ის „პირველ რიგში მოიცავს წესებს, რომლებიც ცნობილია ყველასთვის“. გარდა ამისა, ბუნებითი სამართლის აკვინისეული ინტერპრეტაციის მიხედვით, თუ გვინდა რომ რაიმემ თავისი პოტენციალის მაქსიმუმი გამოამჟღავნოს, ის მისი ბუნების მიხედვით უნდა გამოვიყენოთ. იმ ბუნების, რაც ღმერთმა ყველაფერს მიანიჭა. თუ გინდა რომ მცენარე გაახარო, მზის სინათლე და წყალი დაგჭირდება, წინააღმდეგ შემთხვევაში არც უნდა გქონდეს იმის მოლოდინი, რომ მცენარე არ მოგიკვდება. მსგავსად, ბუნებითი სამართლის ზოგიერთი ინტერპრეტაციის მიხედვით, ადამიანის სექსუალურ ცხოვრებას კონკრეტული ბუნება და ხასიათი აქვს და ჩვენც ამ ბუნების მიხედვით უნდა ვიცხოვროთ, წინააღმდეგ შემთხვევაში ჩვენს გარშემო ქაოსი დაისადგურებს. ბუნებითი სამართლის აკვინელისეული და ასევე, ქრისტიანული ეკლესიის ინტერპრეტაციის მიხედვით კი ორ ადამიანს შორის დამყარებული სექსუალური კავშირის ბუნებრივი და სასურველი შედეგი ახალი სიცოცხლის წარმოშობაა, რასაც კონტრაცეფცია პირდაპირ უშლის ხელს.

კონტრაცეფცია სიცოცხლეს ეწინააღმდეგება და წინასწარ მაქსიმალურად ამცირებს სექსუალური კავშირის შემდეგ ბავშვის ჩასახვის ალბათობას. ერთი შეხედვით, ეს აბორტის მსგავსად (რომელიც პრო-ლაიფერების აზრით ასევე ეწინააღმდეგება ბუნებით სამართალს, რადგან ამ შემთხვევაში ხდება ფეტუსის მოკვლა) მკვლელობა და სიცოცხლის მოსწრაფება არ არის, თუმცა ბუნებითი სამართლის დარღვევისთვის საკმარისია ისიც, რომ კონტრაცეფცია ეწინააღმდეგება სექსუალური ურთიერთობის ბუნებრივ შედეგს - ადამიანის გამრავლებას.

სწორედ მსგავსი არგუმენტების გამო თვლიან ბუნებითი სამართლის აკვინელისეული გააზრების მომხრეები, რომ კონტრაცეფცია მიუღებელია. ისინი ფიქრობენ, რომ სექსუალური კავშირის მიზანი სიამოვნება სულაც არ არის, არამედ ეს უბრალოდ მისი გვერდითი მოვლენა და დამატებითი ბენეფიტია. ბუნებითი სამართლის თეორიის მიხედვით, სიამოვნება სპეციალურად ახასიათებთ ისეთ რამეებს, რაც ჩვენი არსებობისთვის და ბედნიერებისთვის აუცილებელია - სასიამოვნოა ჭამა, სასიამოვნოა დალევა, სასიამოვნოა ძილიც, მაგრამ არც ერთი მათგანის მთავარი მიზანი სიამოვნების მიღება არ არის, არამედ ჩვენი ფიზიკური სიჯანსაღის შენარჩუნებაა. მსგავსად, სექსუალური კავშირის დამყარების მიზანიც არა სიამოვნების მიღება, არამედ ახალი სიცოცხლის ჩასახვაა.

თუკი ყველა ადამიანს თანდაყოლილად ესმის, თუ რა არის სწორი და რა არასწორი, მაშინ რატომ არღვევენ ადამიანები ბუნებით სამართალს? რა თქმა უნდა, ვერ უარვყოფთ იმას, რომ ადამიანების ძალიან დიდი ნაწილი როგორც ჭამას, ასევე ძილს თუ სექსუალური კავშირის დამყარებას გამიზნულად, სიამოვნების მიღების მიზნით ასრულებს და ვფიქრობ, რომ ისინი ამით არც არაფერს აშავებენ. სწორედ ამიტომ, ზემოხსენებული არგუმენტი, იმის მიუხედავად, რომ თეორიულად თუ ფილოსოფიურ დონეზე შესაძლოა მართალიც იყოს, რეალობაში უბრალოდ არასწორია და არ სრულდება, შესაბამისად, არც ისე მყარია. ბუნებითი სამართლის თეორიას კი მრავალი კრიტიკოსი ჰყავს და ვფიქრობ, ამის მიზეზიც ნათელია. მთელი თეორია ღმერთის არსებობას და მის მიერ ადამიანისთვის ჩანერგილ მორალს ეფუძნება, თუმცა რა ხდება მაშინ, თუ ადამიანს ღმერთის არ სჯერა? ვფიქრობ, შეუძლებელია ყოველთვის ზუსტად განსაზღვრო, თუ რა არის კონკრეტული საგნის თუ ქმედების თანდაყოლილი ბუნება და მის გარდა ის ქმედება თუ საგანი განსხვავებულად არ გამოიყენო. ადამიანი არ უნდა იყოს შეზღუდული იმაში, რომ რაიმე, ჭამა იქნება ეს, ძილი თუ სექსუალური კავშირის დამყარება, აკეთოს მხოლოდ სიამოვნების მიღებისთვის და არა მხოლოდ იმ მიზნით, რაც ამ ქმედებას თუ საგანს „ბუნებრივად ახასიათებს“.