კანონთა მიზეზები ანგლო-საქსურ და მერიკულ კულტურაში

            დღევანდელი მსოფლიო , ერთ დიდ სოციო-ეკონომიკურ და პოლიტიკურ თამაშს თამაშობს.თამაშს , რომელიც ემპირიულად საკუთარ წესებს ემორჩილება.თუმცა , ადამიანთა უმრავლესობას არ ესმის ეს წესები თუ კანონები . ისინი სიღრმისეულად ვერ იაზრებენ ვის მიერ დგინდება , როგორ მოქმედებს და რაც მთავარია , როგორ ზეგავლენას ახდენენ ისინი  თითოელი მათგანის ცხოვრებაზე. ჯეიმს მ. ბუჩანანი წერს , რომ ადამიანთა ნაწილი შურისა და აღფრთოვანების დელიკატური მიქსით შეჰყურებს ისეთ ჭკვიან ადამიანებს , რომელთაც გააჩნიათ უნარი საკუთარ ინტერესებს მოარგონ არსებული წესები და გამოავლინონ იმდენი ინტეელქტი და უნარ-ჩვევები , რომ თავად მართონ კანონები და წესები და იმის მაგივრად , რომ მათგან იყვნენ მართულნი.

          ყველაზე ფუნდამენტურ დონეზე ნებისმიერი კანონი ადამიანთა მშვიდობიანი თანაცხოვრების დიად მიზანს ემსახურება.ჯეიმს ბიუკენენი წერს , რომ ანგლო-საქსური და თანამედროვე ამერიკული გაგებით ყოველი კანონი უნდა იყოს ჰარმონიული სოციუმის არსებობის წინაპირობა .სოციუმის , რომელიც მზადაა ყველაფერი გააკეთოს კონფლიქტისა თუ დაპირისპირების თავიდან ასაცილებლად.ანგლო - ამერიკულ კულტურაში კანონის ფუნქცია ადამიანისა და საზოგადოების ჰარმონიული და სამართლიანი ყოფიერების შექმნაა.ჯერ კიდევ 1787 წლის 17 სექტემბერს შექმნილი ამერიკის პირველი კონსტიტუციიდან დაწყებული , ნებისმიერი კანონის შექმნის საფუძველი და მიზეზი სწორედ ამ ღირებულებებს უნდა ემყარებოდეს.თუმცა , ბიუკენენის თქმით , ნებისმიერ საზოგადოებრივ წესრიგს მეტად მყიფე საძირკველი აქვს. ამ არც თუ მტკიცე საფუძველს ავტორი იმით ამართლებს , რომ ,  მისი თქმით , საზოგადოება ადამიანთა ურთიერთქმედებისგან შედგება.ადამიანები კი ხშირად , პირველ რიგში , საკუთარი ინტერესებიდან გამომდინარე მოქმედებენ და მხოლოდ შემდეგ ითვვალისწინებენ სხვებს . ეს კი მეტად ართულებს კოოპერირებულ ურთიერთქმედებას საზოგადო ინტერესთა დაცვისათვის. მწერალი დასძენს , რომ ამ მიზეზით სოციალური ჰარმონია შეზღუდულია ადამიანის ბუნებით .ეს არ უნდა იყოს აღქმული როგორც პრობლემა , არამედ უნდა მივიჩნიოთ მოცემულობად , რომ ადამიანები ეგოისტები არიან და საერთო ინტერესებთან ერთად აუცილებლად კერძო , პირადი შეხედულებებიდან გამოვლენ.ადამიანები ხომ ყოველთვის, გაუაზრებლად თუ გამიზნულად , საკუთარი ინტერესების გატარებისაკენ მივილტვით. სახელმწიფო კანონები სწორედ აქ შემოდიან ასპარეზზე მნიშვნელოვანი როლის შესასრულებლად. თანამედროვე დასავლური ლიბერალური გაგებით კანონთა მიზეზი ადამიანის თავისუფალი ნების ისე განხორციელებაა , რომ ამ ნებამ სხვა ადამიანთა , ანუ საზოგადოებრივი ნება არ შეზღუდოს და პირიქით , კანონდმებლობა უნდა იყოს გარანტი იმისა , რომ უმრავლესობის თავისუფალი ნება კონრეტულ ინდივიდს არ შეუზღუდავს სამართლებრივ თავისუფლებას.

       ადამ სმიტიდან მოყოლებული დასავლურ კაპიტალისტურ ცივილიზაციაში გაჩნდა მოსაზრება , რომ წესებმა შესაძლებელია მორალი ჩაანაცვლოს.ეკონომიკური თვალთახედვით , შექმნილი კანონები , ანუ ე.წ. „თამაშის წესები „ სამომხმარებლო პროდუქტადაც შესაძლოა იქნენ აღქმულნი.საერთო სარგებლის (რაც , ამ შემთხვევაში ჰარმონიული თანაცხოვრებაა ) მიღების მიზნით ადამიანები მიყვებიან კონსტიტუციით დადგენილ ნორმებს , მიუხედავად იმისა , რომ შესაძალოა რომელიმე კონკრეტული პუნქტი ადამიანის პირად მორალსა თუ  ქმედების სურვილს ეწინააღმდეგებოდეს.ამ დილემის გადაჭრის ოპტიმალურ მეთოდად კანტისეული მსჯელობა მესახება.ვგულისხმობ იმას , რომ ინდივიდებმა უნდა დაიცვან კანონით განსაზღვრული ნორმები , თუმცა თუ ისინი კონკრეტულ პუნქტს არ იზიარებენ მათ , პირველ რიგში , უნდა მიეცეთ მისი საჯაროდ გაკრიტიკების უფლება .შემდეგ კი , მათ საშუალება უნდა ჰქონდეთ , რომ შესაბამის ორგანოებს ( იმის დასაბუთებით, რომ კონკრეტულმა კანონმა საკუთარ პირველად არსს  გადაუხვია) მისი შეცვლა მოთხოვოს.

     სწორედ ასე მესახება თანამედროვე , დასავლური ქვეყნის მოდელს და მასში ნებისმიერი კანონის , კანონროექტის , რეგულაციისა თუ წესის მათავარ არსსა და შექმნის მიზეზს.

  გიორგი ვეკუა