ქმედებას მორალურს ხდის “X”; თქვენი ვალია იპოვოთ “X”

ფილოსოფოსობა ისეთი აბსტრაქტული ცნებების შემეცნებასა და ახსნას გულისხმობს როგორებიცაა ბედი, ბედისწერა, ლოგოსი, მშვენიერება, მორალი... ერთი შეხედვით მოგვეჩვენება, რომ ყველა ზემოთქმულის განმარტება ვიცით, ვინაიდან, ყოველდღიურ ცხოვრებაში ისინი აბსტრაქტულ კი არა კონკრეტულ ცნებებად იქცევიან. როდესაც ვხედავთ ლამაზ ნაგებობას, მზის ამოსვლას თუ წიგნიდან ციტატას, ჩვენ აღმოგვხდება რომ ის მშვენიერია! ამგავრი კატეგორიების/ ელემენტების მოძიებითა და შეკრებით ჩვენ შეგვიძლია დავადგინოთ ის საერთო, რაც ყველა მათგანს გააჩნია და დავასკვნათ, რომ ყველაფერი მშვენიერი სწორედ მის გამოა. ამას ამბობდა პლოტინი, რომელიც სულსა და გონებას მიიჩნევდა მშვენირებასთან წილნაყარად, ვინაიდან ყველაფერს მშვენიერ მისი მეშვეობით აღვიქვამთ და ამავდროულად სულის მშვენიერება განსზაზღვრავს საგნისას. მორალის შემთხვევაში საკითხი, ვფიქრობ, უფრო რთულადაა. როგორც სოფისტები ამბობდნენ რთულია განსაზღვრო რაარის ჭეშმარიტება ვინაიდან იგი სუბიექტურია და რაღაცასთან მიმართებით არსებობს. შესაბამისად შესაძლოა არსებობდეს ერთნაირად ჭეშმარიტი ინდივიდუალური მორალები. რა ხდება მაშინ, როდესაც ჭეშმარიტი, ურთიერთსაპირისპირო მორალები უპირისპირდება ერთმანეთს? ლოგიკურია თუკი ვივარაუდებთ, რომ უნდა არსებობდეს რაღაც საერთო, უნივერსალური მორალი და ყველა ერთნაირად ჭეშმარიტი არ არის. უნივერსალურ მორალთან ნაზიარები ქმედებები კი ჩაითვლება მორალურად.

მორალი არის იმ წესების ერთობლიობა,რომლებიც უბიძგებს ადამიანს მოქმედებისკენ. მორალის განსაზღვრება შეიძლება მოდიოდეს როგორც გარედან/საზოგადოებისგან, ისე შიგნიდან/ქვეცნობიერიდან. საზოგადოებრივი მორალი უფრო მეტად მიმართულია საზოგადოებრივი კეთილდღეობისკენ, სადაც ინდივიდის პირადი სურვილები უკანა პლაზეა გადაწეული. ჩემი აზრით უფრო მნიშვნელოვანია ის ქმედებები, რომლებსაც ადამიანი შინაგანი მორალის საფუძველზე იღებენ. ამ მაგალითებზე შემდგომ ვისაუბრებ. ფაქტი მაინც ერთია, რომ მორალი და მორალურად გამართლებული ქმედებები არის ის, რაც ჩვენ ან უკეთეს ადამიანად ქცევაში გვეხმარება ან უარესად არ გვაქცევს.

იმანუელ კანტის მიხედვით, მორალურია ქმედება თუკი იგი „acting for the sake of duty”  და არაა თუკი “acting in accordance with duty”. მისი თქმით, გაჭირვებულის დახმარება ემპათიის გამო, ვერ ჩაითვლება მორალურად რადგან მას არ ამოძრავებს მოვალეობა. იგი იქცევა საკუთარი სურვილების მიხედვით. ჩემი აზრით, ამ ყველაფერში ცუდი არაფერია. პირიქით, თუკი მოქმედებ მხოლოდ მოვალეობის გამო, შენი ქმედება შეიძლება აღიქმებოდეს ხელოვნურად და დაძალებულად.

კანტისთვის დაუშვებელია ტყუილი, თუნდაც მას სასიკეთო შედეგი მოჰქონდეს მომავალში. ქმედებების ასეთი დოგმატიზება ჩემი აზრით, არ არის გამართლებული. კონსეკვენციალიზმის გადმოსახედიდან გამართლებულია კანტისთვის ამორალური ქცევები. ვფიქრობ, ზოგ შემთხვევაში არ შეიძლება გაიდოს მკაფიო ხაზი მორალურსა და ამორალურს შორის. ტყუილის მაგალითზე, თუკი იგი საბოლოოდ არავის არაფერს დაუშავებს, სუბიექტიცა და ობიექტიც კმაყოფილი დარჩება, შეგვიძლია იგი მივიჩნიოთ მორალურ ქმედებად. სხვისთვის( აქ არ იგულისხმება ვიღაც მესამე პიროვნება/ჯგუფი, განიხილება მხოლოდ ის ორი მხარე, რომლებიც მონაწილეობენ ქმედებაში) ბედნიერების მოტანის სურვილი ნებისმიერ შემთხვევაში, იქნება ეს ტყუილი, გაჭირვებულის დახმარება თუ სხვის ბაღში ვაშლის მოწყვეტა(ობიექტის თანხმობის ხარჯზე) არის მორალურად გამართლებული ქმედება.