კანონი, როგორც ადამიანის თავისუფლების გარანტია

ადამიანის ბუნების რაციონალურობა აჩენს ეჭვს კანონებისა და შეზღუდვების საჭიროების მიმართ და ბადებს კითხვას, თუ რამდენად ლოგიკურია ისეთი ორგანიზმის შეზღუდვა, რომელიც, როგორც წესი, თავადაც კარგად არჩევს ქმედებათაგან საუკეთესო ალტერნატივას. გაჩენილი პრეზუმფცია, რომ ადამიანმა იცის როგორ უნდა მოიქცეს, გვაახლოებს თავისუფლების იმ გაგებასთან, როცა თავისუფლება უთანაბრდება ადამიანის ყველა სასურველი ქმედების დაშვებადობას. რამდენად რეალურადაც არ უნდა ჟღერდეს ზემოაღნიშნული შეხედულება, მრავალსაუკუნოვანმა გამოცდილებამ,რომელიც დღემდე გრძელდება, აჩვენა, რომ კანონი არის ერთადერთი და ამ დრომდე საუკეთესო ალტერნატივა საზოგადოებაში წესრიგისა და სტაბილურობის შესაქმნელად, ისე, რომ კანონმორჩილს არ ჰქონდეს შეგრძნება სხვა ადამიანის/ების დაქვემდებარების, ანუ კანონის უზენაესობის არ არსებობის.

მართლაც, ადამიანი კანონით მოქცეული არ არის სხვა ადამიანის სურვილებისა და განზრახვების ქვეშ, რიგი შეზღუდვების დაწესებით ის არ იქცევა ვინმეს მიზნის მიღწევის საშუალებად, რადგან კანონებს აქვს ინსტრუმენტული ხასიათი. Რაც ნიშნავს, რომ ის არის ზოგადი ნორმა, ემსახურება საზოგადოებრივი წესრიგისა და სტაბილურობის შექმნას, ინდივიდების კეთილდღეობას. Მაგალითად, კანონი ყოველთვის აკრძალავს მკვლელობასა და ქურდობას, თუმცა არასდროს არ არის მითითებული კონკრეტული პიროვნებები, ვისი მკვლელობისა თუ ქურდობისთვისაც გავსამართლდებით, რადგან აღნიშნული შედეგი დადგება ნებისმიერი მსხვერპლის შემთხვევაში. ანუ კანონის მორჩილება არ არის ვინმეს მორჩილება, არამედ ის წარმოადგენს საზოგადოებრივი არასტაბილურობის პრევენციის საუკეთესო მექანიზმს. ფაქტი, რომ ჩვენ არ ვართ მოქცეული სხვების გავლენის ქვეშ, ხოლო შეზღუდვებს აქვს ობიექტურად ჭეშმარიტი გამართლება, ხაზს უსვამს, რომ ადამიანი, კანონების არსებობის შემთხვევაში, არის თავისუფალი. Მართავს კანონი და არა ადამიანი ან ადამიანთა პრივილეგირებული ჯგუფი. სწორედ ამაზე მიანიშნებს ისიც, რომ დემოკრტიული სახელმწიფოს არსებობის პირობებში, კანონშემოქმედის საქმიანობა მორგებული არ არის კონკრეტული პიროვნებებისა და ჯგუფების კეთილდღეობაზე,ასევე მოსამართლის გადაწყვეტილებაც ეფუძნება კანონსა და ფაქტობრივ გარემოებებს.

აღნიშნული მსჯელობა,როგოც უდიდესი რწმენა კანონისადმი, რეალური და ჭეშმარიტია მხოლოდ თანასწორობის პირობებში. ზოგადობა წარმოადგენს აუცილებელ კომპონენტს, რომლის მიხედვითაც მის ყველა წევრს, განურჩევლად სტატუსისა და მდომარეობისა, უნდა ჰქონდეს განცდა, რომ თანასწორად შეუძლია კანონის გამოყენება და ასევე თანასწორად იქნება ის მის სასარგებლოდ თუ საწინააღმდეგოდ მოყვანილი სასამართლოში. თავის მხრივ, თანასწორად ჩამოყალიბებული ფორმულირებისა, ასევე იქნება რეალიზებული სახელმწიდოს ნებისმიერ სასამართლოსა თუ სხვა სექტორში. Ამდენად, ეჭვი კანონის მიმართ, რომ იგი არღვევს ადამიანის თანასწორობას, გათანაბრებული იქნება კანონის “აბსტრაქტულობის”, ანუ მაქსიმალურად ზოგადობის დაცვის შემთხვევაში, როცა მოსახლეობის არც ერთი წევრი სხვაზე მეტად ან ნაკლებად არ მოიაზრება.

Მანამ, სანამ კანონი პიროვნებას არ აქცევს სხვისი სურვილებისა და მიზნების რეალიზების საშუალებად, კანონი შეიძლება ჩაითვალოს ზოგადად,შესაბამისად, თავისფულების გარანტადაც. ამის კარგი მაგალითია სხვადასხვა უმცირესობისთვის დაშვებული გამონაკლისები, ე.წ პოზიტიური დისკრიმინაცია, რომლის მეშვეობითაც აღნიშნულ ჯგუფებს საშუალება ეძლევათ პრივილეგირებულები იყვნენ რიგ შემთხვევაში უმრავლების წარმომადგებლებთან შედარებით. Როგორც ვხედავთ, აქ კანონი ფაქტობრივად ერთს უფრო მაღლა აყენებს, ვიდრე მეორეს, თუმცა შინაარსობრივად, ცდილობს ერთი მეორის თანასწორი გახადოს,ისე,რომ შენარჩუნდეს ორივე პოზიციის ღირსება და თავისუფლება. Მაგალითად, კანონი, რომლითაც დარეგულირებულია შშმ პირებისთვის პარკინგზე ცალკე ადგილის გამოყოფა. თუმცა იდენტური კანონი არ არის იურისტებისა და ფილოსოოსებისთვის, არ ნიშნავს რომელიმე მათგანის უფლებებში ჩარევას, რადგან არ ირღვევა დასაწყისში ნახსენები მთავარი პრინციპი.

გარდა პოზიტიური დისკრიმინაციისა, აუცილებლად უნდა არსებობდეს სხვა ტიპის შეზღუდვები და გამონაკლისებიც, რამდენადაც წარმოუდგენელია სამართლიანი იყოს კანონი, თუკი ის ბლანკეტურად, სხვადასხვა გარემოების გაუთვალისწინებლად იქნება გავრცელებული. ამიტომ, კანონის, როგორც ადამიანის თავისუფლების გარანტის აუცილებელი პირობაა სწორად იყოს მორგებული საზოგადოების წევრებსა და ორგანიზაციებზე. ამაში იგულისხმება სახელწმიფოს სპეციალური უფლებამოსილებებიც, რომლის გარეშე მისი ეფექტურობა წარმოუდგენელია. რა თქმა უნდა, ყოველი შეზღუდვა თუ დისკრიმინაცია უნდა იყოს რაციონალური და არ უნდა ლახავდეს ძირითად პრინციპებს.

ამოსავალი წერტილი ამ ორის - თავისუფლებისა და კანონის - იდეალური კომბინაციის შექმნისა არის მათი დეფინიციების უცვლადობა. თუ ვიტყვით, რომ მთავარია დაცული იყოს ადამიანის თავისუფელბა, ხოლო თავისუფლებად მოვიაზრებთ ადამიანის მონად ქცევის დაშვებადობასაც, უკვე წარმოუდგენელია მათი ჰარმონიული თანაარსებობა. ამდენად, თავისუფლების გაგება არ უნდა იყოს ცვალებადი და დამოკიდებული კონკრეტული პირებისა და ჯგუფების მიზნებზე. Მასზე დაფუძნებული კანონი კი, მიუხედავად გამონაკლისებისა და რიგი დაშვებების არსებობისა, შეძლებს შეინარჩნუნოს ადამიანის თავისუფლება სტაბილური საზოგადოების არსებობის პირობებში.