უნდა დავარღვიოთ, თუ არა დანაპირები მაშინ, როცა ჩვენს წინ სხვა ადამიანს დახმარება სჭირდება?

ყოველდღიურ ცხოვრებაში ნებისმიერ წამს შეიძლება აღმოვჩნდეთ სიტუაციური კონფლიქტში. ამ დროს ორი მორალური პინციპის დაპირისპირება ხდება. ჩვენ არჩევანის წინაშე ვდგებით, რა დროსაც გადაწყვეტილების მიღება ძალიან რთულდება. საკითხის აღქმა გაადვილდება, თუკი კონკრეტული მაგალითის საფუძველზე განვაგრძობთ საუბარს. 

წარმოვიდგინოთ, ასეთი სიტუაცია: შენს მეგობარს აქვს სასკოლო პროექტი და მზსის სიტემის პლანეტების მაკეტის გაკეთებაში სჭირდება დახმარება, შენ კი დაპირდი, რომ დაეხმარებოდი. როდესაც მისი სახლისკენ მიდიოდი, გზად დაინახე მოხუცებული ქალი, რომელსაც გზა აებნა და სახლის მისამართს ვეღარ იხსენებდა. ქუჩაში არავინაა, ვინც მოხუცებულს დაეხმარება, ამიტომ მას სახლისკენ გზის გაკვლევაში შენ დაეხმარე. ამ გადაწყვეტილების გამო შენ ვეღარ შეძელი მეგობრისთვის აღთქმული პირობის დაცვა და ამით დაარღვიე მიცემული პირობა. როგორ ფიქრობ, მორალურად სწორად მოიქეცი? შენი რომელი გადაწყვეტილება იქნებოდა სწორი? მოხუცის დახმარებით მეგობრისთვის მიცემული პირობა დაარღვიე?

ამ შემთხვევაში, შენ სწორედაც, რომ სიტუაციურ კონფლიქტში მოხვდი. დაპირისპირებაა ორ მორალურ პრინციპს შორის, კერძოდ: პირველ შემთხვეაში - შენ უნდა შეგესრულებინა დანაპირები, ხოლო მეორე შემთხვევა შინაგანად გიბიძგებდა იმისკენ, რომ დახმარების ხელი გაგეწოდებინა იმ ადამიანსთვის, რომლისთვისაც კონკრეტულ ვითარებაში აუცილებელი იყო გვერდში დგომა.

მოხუცის დახმარებით შენ გადაწყვიტე, რომ მეორე პრინციპი უფრო მნიშვნელოვანია,  ვიდრე - პირველი. ეს არ ნიშნავს იმას, რომ პირველი პრინციპი არ არის მნიშვნელოვანი, რადგან მასში არაა აუცილებლობის კომპონენტი ისე ცხადად გამოყოფილი, როგორც მეორეში. მოხუცებულის დანახვით შენ ერთგვარი შინაგანი ვალდებულება წარმოგეშვა, რომ დახმარებოდი მას.  ორივე პრინციპი ობიექტურად სარწმუნოა, მაგრამ ეს არ არის გადამწყვეტი ფაქტორი იმისთვის, თუ რომელზე გააკეთებ არჩევანს. 

ბუნებრივია, ვიფიქროთ, რომ ზოგიერთი ვალდებულება მორალურად უფრო დიდი დატვირთვის მქონეა, ვიდრე სხვა. ადამიანის ინტუიციამ უნდა გადაწყვიტოს, კონკრეტულ სიტუაციაში რა არჩევანს გააკეთებს. გამომდინარე აქედან, შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ინტუიცია ორ დონეზე ფუნქციონირებს: პირველი, თუ რომელი წესია კონკრეტულ შემთხვევაში მართებული და მეორე - როგორ გადაიჭრას არსებულ წესებს შორის კონფლიქტი. 

რეალურად, ჩვენ წავაწყდით მორალურ პრინციპებს შროს კონფლიქტს, სადაც პრინციპთა შორის გადაწონვის მექანიმზი ირთვება. ეს კონცეფცია უილიამ დევიდ როსმა შექმა. ამას ხსნის ის, რომ თავად გახლდათ ობიექტივისტური წესის ინტუიციონისტური ხედვის მიმდევარი. ბუნდოვანების გასაფანტად განვმარტოთ, თუ რა იდეოლოგიის წარმომადგენელი იყო ეს ფილოსოფოსი. მან განსაზღვა ინტუიცია, როგორც შინაგანი აღქმა და აღნიშნა, რომ ზოგი ადამიანი უკეთ ახერხებს რაღაცის აღქმას, ვიდრე სხვა. 

გამომდინარე აქედან, მორალური ინტუიცია ღრმად მოაზროვნე ადამიანს უფრო მეტ მნიშვნელობას ანიჭებს არსებული მორალური კონფლიქტის გადაწყვეტის დროს. მას სჯეროდა, რომ სწორედ ინტუიცია გვეხმარება სწორი მორალური პრინციპების მიგნებაში და შემდგომში მათ სწორად გამოყენებაში.

აქ კი სამი ძირითადი მახასიათებელი შეგვიძლია გამოვყოთ: პირველ რიგში, უნდა აღვნიშნოთ, რომ მათი დამტკიცება შეუძლებელია, მიუხედავად ამისა ზნეობრივი პრინციპების ქონა აშკარად ყველა ნორმალური ადამიანის მახასიათებელია; შემდგომ უნდა აღვნიშნოთ, რომ ეს პრინციპები წარმოადგენენ რაღაც სიმრავლეს, მათი ერთ ძირითად პრინციპად გაერთიანება შეუძლებელია, აუცილებელია მათი როგორც სიმრავლის აღქმა; საბოლოოდ კი უნდა ვთქვათ, რომ აღნიშნული პრინციპები არ არის აბსოლუტური. ყველა პრინციპს აქვს განსაზღვრული ძალა, რომ დაძლიოს სხვა პრინციპი კონკრეტულ სიტუაციაში. 

მას შემდეგ, რაც ეს კონცეფცია მიმოვიხილეთ, რა აზრი გვექმნება ზემოთ განხილულ სიტუაციაზე? მოიქეცი თუ არა მორალურად გამართლებულად, როდესაც მოხუცს დაეხმარე? თუ მეგობრისთვის მიცემული პირობის შესრულება ჯობდა? - ამ კითხვებზე პასუხიც ისეთივე ინდივიდუალურია, როგორც თითოეული ჩვენგანის ზნეობრივი პრინციპები და შინაგანი ინტუიცია. ამ შემთხვევაში კი არჩვენის სისწორის განსაზღვრა თქვენთვის მომინდვია.